2015 - rok ważnych i trudnych rocznic
Wilnoteka.pl, 2 stycznia 2015, 10:11
fot. wilnoteka.lt
W 2015 roku obchodzić będziemy wiele ważnych dla Polski i Europy rocznic. W rozpoczynającym się właśnie roku mija m.in. 200 lat od utworzenia Królestwa Polskiego, 80 lat od śmierci marszałka Piłsudskiego, 70 lat od wyzwolenia KL Auschwitz i zakończenia II wojny światowej. W maju 2015 r. mija też 10 lat od śmierci papieża Jana Pawła II. Rok ten będzie więc okazją do świętowania, ale też i zadumy nad naszą, niekiedy trudną, historią.
Styczeń 2015 r. to przede wszystkim rocznice związane z wydarzeniami, jakie rozegrały się 70 lat temu. 12 stycznia 1945 r. rozpoczęła się ofensywy Armii Czerwonej z linii Wisły i Narwi w kierunkach zachodnim i północnym. Zajęta została Polska centralna, a także Prusy Wschodnie oraz Pomorze. Czy było to "wyzwolenie"? A może początek "nowej okupacji"?
17 stycznia 1 Armia Wojska Polskiego wkroczyła do zrujnowanej Warszawy, a 2 dni później komendant główny AK gen. Leopold Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu struktur Armii Krajowej - największej i najlepiej zorganizowanego podziemnej armii w okupowanej Europie.
Także w styczniu mija 70 lat od wyzwolenia KL Auschwitz. W obozie Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi. Było on miejscem śmierci głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innych narodowości. Został wyzwolony 27 stycznia 1945 r. przez żołnierzy 100 Lwowskiej Dywizji Piechoty Armii Czerwonej. Uwolnionych zostało ok. 7 tys. więźniów. W walkach zginęło 231 żołnierzy sowieckich.
3 lutego przypada 70 rocznica podjęcia przez Krajową Radę Narodową uchwały o odbudowie stolicy. Warszawa - zrujnowana w czasie wojny - miała stać się symbolem odbudowy nowej, powojennej Polski. Straty miasta były ogromne - zabudowa przemysłowa zniszczona w 90 proc., mieszkalna - 72 proc. i zabytkowa - 90 proc.
Rocznicą bardzo bolesną dla Polski, bo związaną z przekreśleniem jej dążeń do niezależności i zdradą sojuszników, jest 70 rocznica konferencji w Jałcie (4-11 lutego). W konferencji udział wzięli Józef Stalin, Franklin D. Roosevelt i Winston Churchill. Nielojalność zachodnich dyplomatów wobec Polski była chętnie wykorzystywana jako element sowieckiej propagandy.
W marcu (27-28) przypada 70 rocznica podstępnego aresztowania przez NKWD 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których wywieziono do Moskwy, gdzie zostali oskarżeni o działania przeciwko Armii Czerwonej i Związkowi Sowieckiemu oraz współpracę z Niemcami.
2 kwietnia mija 10 lat od śmierci św. Jana Pawła II. Uchwałą Sejmu RP rok 2015 został ogłoszony w Polsce jako rok Jana Pawła II. Posłowie przyjęli uchwałę "w poczuciu moralnego obowiązku i głębokiego szacunku wobec postaci, która wywarła tak znaczący wpływ na losy nie tylko naszego narodu, ale i całego współczesnego świata".
18 kwietnia to 200 rocznica przegranej przez Napoleona bitwy pod Waterloo, która oznaczała zmierzch dominacji francuskiej w Europie. Pokonanego wodza osadzono na Wyspie Św. Heleny na Oceanie Atlantyckim. Tam też dożył swych ostatnich dni.
W historyczne rocznice obfituje maj: 3 mija 200 lat od zawarcia traktatów pomiędzy Rosją, Prusami i Austrią dotyczących nowego podziału ziem polskich; utworzono Królestwo Polskie związane z Rosją, zależne od Prus Wielkie Księstwo Poznańskie oraz Rzeczpospolitą Krakowską, która była pod kontrolą trzech zaborców. Traktaty zostały włączone do Aktu Końcowego Kongresu Wiedeńskiego z 9 czerwca 1815 r.
Kolejna rocznica przypada 8 maja, w dniu 70 rocznicy kapitulacji III Rzeszy i zakończenia II wojny światowej w Europie. Data ta nie jest jedynie końcem wojny w Europie. Dzień, który dla wielu oznaczał uwolnienie od nazizmu i prześladowań, dla innych, zwłaszcza narodów wschodniej Europy, oznaczał sowieckie panowanie.
80 lat temu 12 maja 1935 r. w Belwederze o godz. 20.45 zmarł marszałek Józef Piłsudski.
1 czerwca to 100 rocznica urodzin ks. Jana Twardowskiego. Ks. Twardowski jest przedstawicielem współczesnej liryki religijnej, autorem ponad 50 książek - przede wszystkim poezji religijnej, w tym znanego wiersza z wersem "Spieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą".
W lipcu mija 70 lat od wycofania przez USA i Wielką Brytanię uznania dla rządu RP na uchodźstwie i usankcjonowania działalności Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (5 lipca).
W dniach 10-25 lipca wspominać będziemy ofiary Obławy Augustowskiej przeprowadzonej przed 70 laty przez oddziały NKWD. Jest ona największą, niewyjaśnioną zbrodnią na Polakach po II wojnie światowej. W jej wyniku zatrzymano 2 tys. osób; 600 podejrzewanych o powiązania z AK-owskim podziemiem wywieziono. Ich los do dziś nie jest znany. Przyjmuje się, że zostali wywiezieni w okolice Grodna i zamordowani. Kolejnych 512 osób zostało wywiezionych na tereny Litwy. Również nie wiadomo, co się z nimi stało.
Dla stosunków polsko-litewskich niewątpliwie najważniejsza rocznica przypada 14 sierpnia - przed 630 laty, w 1385 r. właśnie tego dnia w Krewie (dziś - Białoruś) podpisana została pierwsza polsko-litewska unia. Układ, zawarty między panami Królestwa Polskiego a wielkim księciem litewskim Jagiełłą określał warunki małżeństwa Jagiełły z królem Polski Jadwigą oraz objęcia przez niego polskiego tronu. Jagiełło zobowiązał się przyjąć chrzest i schrystianizować Litwę, wypuścić polskich jeńców, wypłacić odszkodowania Habsburgom za zerwanie zaręczyn Jadwigi z Wilhelmem Habsburgiem, próbować odzyskać wszystkie ziemie, utracone przez Koronę. W ostatnim punkcie aktu książę Jagiełło "obiecuje ziemie swoje litewskie i ruskie na wieczne czasy do korony królestwa polskiego przyłączyć".
Wśród litewskich historyków do dziś częsta jest opinia, że układ, podpisany na zamku w Krewie, nie jest unią tylko zwykłą umową, a wręcz listem intencyjnym... Faktem pozostaje, że dokument ów dał początek zjednoczeniu ziem litewsko-ruskich z polskimi, a szereg kolejnych "unii" pogłębiał ten proces aż do ustanowienia Rzeczpospolitej Obojga Narodów unią, zawartą w Lublinie w 1569 r. (445 rocznica tego wydarzenia w 2014 r. minęła bez większego echa zarówno w Polsce, jak i na Litwie)
2 września przypada 70 rocznica powstania konspiracyjnego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", które w swym szczytowym okresie działania (lata 1945 - 1946) skupiało od 20 do 25 tys. członków. Swe cele sformułowało w dokumencie "O wolność obywatela i niezawisłość państwa". Mówił on m.in. o konieczności zagwarantowania w Polsce wolności słowa, przekonań politycznych i zrzeszania się. Domagał się zaprzestania represji wobec opozycji oraz żołnierzy podziemia.
18 listopada 1965 r. polscy biskupi napisali list do biskupów niemieckich wzywający do wzajemnego przebaczenia win i dialogu. List do Episkopatu Niemiec był jednym z pism wysłanych do 56 krajów z zaproszeniem do uczestnictwa w obchodach 1000-lecia chrztu Polski. Jego ideą było przekazanie informacji o rocznicy początków chrześcijaństwa na polskich terenach oraz związanym z nim millenium państwa i narodu. Pismo zostało wystosowane przez biorących udział w obradach II Soboru Watykańskiego w Rzymie polskich biskupów m.in. kard. Stefana Wyszyńskiego i Karola Wojtyłę. Jego pomysłodawcą był arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek.
W grudniu przypada 600 rocznica urodzin Jana Długosza, autora "Roczników, czyli Kronik sławnego Królestwa Polskiego", a także wybitnego polskiego dyplomaty i duchownego, wychowawcy synów Kazimierza Jagiellończyka.
Rok 2015 został ustanowiony przez Sejm Rokiem św. Jana Pawła II i Jana Długosza, a także Rokiem Teatru Publicznego ze względu na 250 rocznicę powstania najstarszego w Polsce Teatru Narodowego w Warszawie. W roku 2015 przypada 250 rocznica urodzin Michała Kleofasa Ogińskiego, wybitnego polskiego kompozytora, dyplomaty, działacza politycznego, zasłużonego dla Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Sejm Litwy ogłosił rok 2015 Rokiem Michała Kleofasa Ogińskiego. W zatwierdzonym przez rząd programie obchodów są koncerty, festiwale, wystawy. W Retowie (Rietavas) zostanie odsłonięty pomnik kompozytora, natomiast w Płungianach (Plungė) otwarty zostanie odrestaurowany pałac Ogińskich.
