33. rocznica katastrofy w Czarnobylu
Główną przyczyną katastrofy były błędy konstrukcyjne reaktora zaprojektowanego do celów wojskowych (produkcja plutonu) – reaktor był modułowy (łatwość rozszczelnienia), a w razie awarii następował samoczynny wzrost mocy reaktora. Przyczyną wtórną były błędy proceduralne. Po katastrofie, z powodów politycznych, ZSRR eksponował głównie winę operatorów reaktora.
Wkrótce po wybuchu pożaru na miejsce przybyła straż pożarna. Strażacy nie zostali poinformowani o niebezpieczeństwie kontaktu z radioaktywnym dymem i odpadami, a możliwe jest też, że w ogóle nie zdawali sobie sprawy, że wypadek to coś więcej niż zwykły pożar instalacji elektrycznych. To oni – tzw. likwidatorzy – zostali narażeni na największe dawki promieniowania. Wielu z nich zmarło wkrótce w wyniku choroby popromiennej. W akcji ratunkowej uczestniczyło między innymi 7 tys. Litwinów.
Katastrofa miała ogromne znaczenie dla realizacji nowej polityki radzieckiej głasnosti (jawności życia publicznego i otwarcia informacyjnego na świat) i pomogła zacieśnić stosunki ZSRR z USA pod koniec zimnej wojny. Na Ukrainie podważyła wiarygodność reżimu komunistycznego oraz dała impuls do rozwoju ekologicznych i społeczno-politycznych organizacji. Ponadto przyczyniła się do ostatecznego rozpadu Związku Radzieckiego w 1991 roku i miała duży wpływ na kształtowanie się nowej Europy Wschodniej.
Elektrownia jądrowa w Czarnobylu leży w pobliżu miasta Prypeć na Ukrainie, 16 km od granicy ukraińsko-białoruskiej i ok. 110 km od Kijowa. Jej budowa rozpoczęła się w latach 70. XX wieku. W jej skład wchodzą 4 reaktory typu RBMK-1000, każdy o maksymalnej mocy 1 GW. W momencie wybuchu trwała budowa kolejnych dwóch reaktorów. Po katastrofie wokół elektrowni utworzono kilkanaście całkowicie lub częściowo zamkniętych stref o łącznym obszarze 4769 km kwadratowych. Zdaniem niektórych obserwatorów dzięki brakowi ingerencji człowieka w środowisko na terenach strefy zamkniętej liczebność zwierząt zwykle zamieszkujących te tereny zwiększyła się kilkunastokrotnie, a wokół Czarnobyla żyje także wiele gatunków zwierząt, które wyginęły na tych terenach dziesiątki lat wcześniej lub nie występowały w ogóle.
Mimo że strefa wokół Czarnobyla do dziś jest zamknięta i obowiązuje tam surowy zakaz przebywania, w domach w okolicznych wsiach można spotkać nielegalnych mieszkańców, utrzymujących się z rolnictwa, zaś wycieczki z całego świata swobodnie zwiedzają to miejsce. Elektrownia atomowa w Czarnobylu stała się atrakcją turystyczną.
Na podstawie: PAP, BNS, pl.wikipedia.org, czarnobyl.pl
