77. rocznica „Czarnego czerwca”


Pomnik ofiar represji przy ul. Ofiarnej w Wilnie, fot. wilnoteka.lt/ Eryk Iwaszko
14 czerwca Litwa obchodzi Dzień Żałoby i Nadziei upamiętniający początek masowych wywózek mieszkańców z terenów Litwy w głąb Rosji, które rozpoczęły się 14 czerwca 1941 roku. Tylko w ciągu tego jednego dnia sowieci zesłali kilkanaście tysięcy osób, wśród nich – wielu Polaków, mieszkańców Wilna i Wileńszczyzny. Pierwsze wagony wyruszyły ze stacji kolejowej w Nowej Wilejce. Tragiczne wydarzenia sprzed 77 lat były dziś wspominane podczas uroczystego posiedzenia Sejmu Litwy. Ofiary wywózek uczczone zostaną na ulicy Ofiarnej w Wilnie (ul. Aukų) oraz na dworcu kolejowym w Nowej Wilejce.

„Daleko od ojczyzny, na ziemiach nazywanych gułagiem wieczny spoczynek znalazło tysiące naszych ziomków różnych narodowości, którzy nie doczekali wolnej Litwy. Ich imiona dziś odczytujemy, wspominamy, myślimy o nich. Musimy być dumni z naszej młodzieży – wolontariuszy, którzy co roku wyruszają w długą i trudną ekspedycję na Syberię, by tam na miejscu zadbać o upamiętnienie przodków. Każdy ustawiony przez nich krzyż i uporządkowany grób jest dowodem na to, że szanujemy naszą historię, choć nieraz tak trudno jest ją zrozumieć” – podczas uroczystego posiedzenia parlamentu z okazji Dnia Żałoby i Nadziei powiedział przewodniczący sejmu Viktoras Pranckietis.

Pranckietis zaznaczył, że do organizowanego od 13 lat projektu młodzieży litewskiej „Misja Syberia” dołączą rówieśnicy z Polski: „To wspaniałe, że „Misja Syberia” będzie projektem międzynarodowym – na zaproszenie Litwy zamierza do niego dołączyć Polska. Przecież nieraz zdarzało się, że Litwini wspólnie z Polakami nieśli ten sam krzyż zesłańca”.

Z inicjatywy uczestników projektu „Misja Syberia” w kilku miastach Litwy, w tym w Wilnie, przy pomniku ofiar represji przy ul. Aukų (Ofiarnej) o godz. 13.00 rozpocznie się akcja „Ogłoś, usłysz, zachowaj”: bez przerwy, przez cały dzień i noc będą odczytywane imiona, nazwiska i życiorysy zesłańców.

O godz. 14.00 hołd zesłańcom zostanie złożony również w Nowej Wilejce, przy pomniku – wagonie, upamiętniającym wydarzenia „Czarnego czerwca”. 

Masowe aresztowania rozpoczęły się 14 czerwca 1941 r. o 3.00 w nocy. Tylko w pierwszych dniach zsyłek, między 14 a 18 czerwca, zesłano z Litwy około 18 tysięcy osób.

W czasie kolejnych dwunastu lat, do 1953 roku – według oficjalnych statystyk – wywieziono z Litwy na Syberię, ale też do Kazachstanu, za Ural i innych miejsc ówczesnego Związku Sowieckiego, ponad 120 tysięcy osób. Zdaniem litewskich badaczy liczby te są z pewnością znacznie wyższe i dotyczą co najmniej 300 tysięcy osób. 

Najwięcej zesłańców w 1941 roku trafiło do Ałtajskiego Kraju, ale też do Komi ASRR, na ziemie Tomska i Nowosybirska, na stepy Kazachstanu i Kraju Krasnojarskiego. W czerwcu 1942 roku ponad połowa Litwinów została przewieziona na północ Jakucji, nad Morze Łaptiewych. 

Jednakże wywózki z terenów obecnej Litwy rozpoczęły się już wcześniej, w lutym 1940 roku, kiedy Sowieci wysiedlali ludność z terenów ówczesnej Polski – Kresów Wschodnich – czyli dzisiejszej Wileńszczyzny, dzisiejszej zachodniej Białorusi i zachodniej Ukrainy. Tylko w tej pierwszej wywózce deportowano około 140 tysięcy osób.



Na podstawie: BNS, lrs.lt, inf.wł.