Bracia Mackiewiczowie upamiętnieni w Wilnie i Czarnym Borze


Kamień pamiątkowy koło domu J. Mackiewicza w Czarnym Borze, fot. wilnoteka.lt/Mariusz Pyż
W Wilnie i Czarnym Borze upamiętnieni zostali bracia Stanisław Cat-Mackiewicz i Józef Mackiewicz, pisarze i publicyści. Na budynku przy ul. Vitebsko 1 w byłej kolonii bankowej na Rossie, gdzie spędzili dzieciństwo i młodość, umieszczona została tablica pamiątkowa. Była to wspólna polsko-litewska inicjatywa. W Czarnym Borze, naprzeciwko domu, w którym Józef Mackiewicz mieszkał podczas II wojny światowej, stanął kamień pamiątkowy i tablica informacyjna w czterech językach.
„Bracia Mackiewiczowie zostawili wyraźny ślad w życiu Wilna i Wileńszczyzny, w historii naszego miasta. Ślad ten jednak zacierał się. Dzisiaj zyskaliśmy ślad namacalny, z nierdzewnej stali. (...) Obaj byli znani jako kontynuatorzy tradycji WKL, zwolennicy zgody pomiędzy Polską i Litwą, dialogu polsko-litewskiego. (...) Są dla nas ważni nie tylko jako twórcy, lecz również jako przykład postawy moralnej, etycznej” – podczas uroczystości odsłonięcia tablicy na domu rodzinnym Mackiewiczów powiedziała dr Giedrė Jankevičiūtė z grupy inicjatywnej ds. upamiętnienia w Wilnie Józefa i Stanisława Mackiewiczów.

Tablica pamiątkowa została umieszczona na budynku przy ul. Vitebsko 1, w którym rodzina Mackiewiczów zamieszkała w 1907 r. Stanisław miał wówczas 11 lat, Józef – 5. Spędzili w tym domu swoje dzieciństwo i młodość. 

Starania przywrócenia pamięci o tych związanych z Wilnem twórcach trwały kilka lat. W 2009 r. przy dzienniku „Kurier Wileński” powstał społeczny komitet, którego członkowie: Tomasz Samsel, Rajmund Klonowski, Krzysztof Sidorkiewicz, następnie również Zbigniew Głazko, wystąpili z inicjatywą umieszczenia tablicy pamiątkowej na budynku u zbiegu ulic Barboros Radvilaitės i Pilies, w którym w okresie międzywojennym mieściła się redakcja wydawanego przez Stanisława Cata-Mackiewicza „Słowa”. Obecny właściciel budynku – kuria wileńska – nie wyraził jednak zgody. Wówczas grupa inicjatywna zwróciła się do starosty Czarnego Boru Tadeusza Aszkielańca z propozycją upamiętnienia Józefa Mackiewicza w Czarnym Borze, gdzie miał dom letniskowy i mieszkał podczas II wojny światowej. 

Jednocześnie podjęte zostały starania upamiętnienia braci Mackiewiczów w Wilnie. Jak się okazało, równolegle w środowisku polskim i litewskim. Do wymienionych już Tomasza Samsela, Rajmunda Klonowskiego, Krzysztofa Sidorkiewicza dołączyli członkowie Polskiego Klubu Dyskusyjnego. Ze strony litewskiej byli to: dr Giedrė Jankevičiūtė z Litewskiej Akademii Sztuk Pięknych i dr Eligijus Raila z Uniwersytetu Wileńskiego. 

Wspólnymi siłami udało się doprowadzić do umieszczenia tablicy pamiątkowej na budynku przy ul. Vitebsko 1, w którym Mackiewiczowie mieszkali w latach 1907–1922. Co prawda, również nie bez problemów. Inicjatorom, Litwinom i Polakom, zależało na tym, żeby imiona i nazwiska umieścić w takiej formie, jakiej sami Mackiewiczowie używali, czyli po polsku. Zastrzeżenia miała jednak zarówno samorządowa Komisja ds. Nazw, Pomników i Tablic Pamiątkowych, jak i Komitet ds. Kultury, Oświaty i Sportu. Członkowie grupy inicjatywnej przekonali decydentów do swoich racji. Ostatecznie napis informujący: „W tym domu w latach 1907–1922 mieszkali pisarze i publicyści” jest w wersjach polskiej i litewskiej, natomiast imiona i nazwiska: Józef Mackiewicz (1902–1985) i Stanisław Cat-Mackiewicz (1896–1966) – wyłącznie po polsku.


„Jedynie prawda jest ciekawa. Józefowi Mackiewiczowi, pisarzowi i publicyście, orędownikowi wolności. Rodacy” – napis o takiej treści po polsku i litewsku został umieszczony na kamieniu pamiątkowym, który stanął w Czarnym Borze. Obok jest tablica informacyjna w językach litewskim, polskim, rosyjskim i angielskim przybliżająca postać i działalność Józefa Mackiewicza. 

 

Finansowo projekt upamiętnienia Józefa Mackiewicza w Czarnym Borze wsparła Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”. Jak powiedział Rafał Dzięciołowski, wiceprezes Fundacji, w czasach komunistycznych ten pisarz i publicysta był dla Polaków przewodnikiem politycznym po świecie komunizmu: „W Polsce, w czasach, gdy powstawała Solidarność, myśleliśmy, że ważniejsza jest ewolucja systemu socjalistycznego niż jego zwalczanie. Pierwszym człowiekiem, który uświadomił nam, że to jest mrzonka, że trzeba postawić na obalenie systemu komunistycznego, był właśnie Józef Mackiewicz. (...) Był wielkim przewodnikiem po drogach prawdy i uczciwości intelektualnej. I myślę, że dzisiaj taką samą rolę powinien dla nas pełnić tutaj”.

„W Wilnie wspólnym wysiłkiem polsko-litewskim, tutaj – w Czarnym Borze – wspólnie z władzami samorządowymi i z pomocą z Macierzy udało się plany upamiętnienia Mackiewiczów urzeczywistnić. Dom Mackiewicza jest obecnie odnawiany, zacznie działać i będzie żywym ośrodkiem głoszącym idee Mackiewicza. Fundacja "Wileńszczyzna" planuje prowadzić tu Ośrodek Pracy Twórczej im. Józefa Mackiewicza dla polskiej i litewskiej młodzieży” – powiedział Wilnotece Zbigniew Głazko. 

Zbigniew Głazko nie wykluczył, że grupa inicjatywna ponowi starania umieszczenia tablicy pamiątkowej w centrum Wilna, w budynku, w którym działała redakcja „Słowa”. 

Na podstawie: inf. wł.
Zdjęcia i montaż: Jan Wierbiel

Komentarze

#1 WRESZCIE!!!!!!!!!!!!!!!!11 W

WRESZCIE!!!!!!!!!!!!!!!!11 W miejscu spoczynku Józefa Mackiewicza i jego żony Barbary Toporskiej w Londynie przy polskim kościele św. Andrzeja Boboli umieszczono informację , że ich prochy mogą być sprowadzone jedynie do Wilna na Rossę.A może kiedyś to się ziści ? Józef Mackiewicz nie był przecież antylitewski, więc ze strony władz litewskich nie powinno być przeszkód.

Sposób wyświetlania komentarzy

Wybierz preferowany sposób wyświetlania odpowiedzi i kliknij "Zachowaj ustawienia", by wprowadzić zmiany.