Čiurlionis: Nie ma granic pomiędzy sztukami

UNESCO - z okazji przypadającej w tym roku setnej rocznicy śmierci twórcy - ogłosiło rok 2011 Rokiem M.K. Čiurlionisa. Uroczystości poświęcone setnej rocznicy odbyły się już w Azerbejdżanie, Armenii, USA, Polsce i na Łotwie.

W minioną niedzielę uroczystości upamiętniające życie i twórczość Čiurlionisa odbywały się w całej Litwie. Przypomniały one, że ten niezwykły człowiek pozostawił swój nieprzemijający ślad w wielu dziedzinach sztuki - malarstwie, muzyce, fotografii.

W południe w kowieńskim kościele pw. św. Michała Archanioła odprawiono uroczyste nabożeństwo za duszę M.K. Čiurlionisa. Później wszystkich chętnych zaproszono do Narodowego Muzeum M.K. Čiurlionisa w Kownie, gdzie znajduje się największy zbiór dzieł twórcy. Tego dnia można było uczestniczyć w bezpłatnych wykładach poświęconych poszczególnym tematom w twórczości Čiurlionisa - „Aniołowie”, „Bajki”, „Muzyka”, „Fotografia”. Wieczorem w kowieńskim kościele pw. św. Michała Archanioła odbył się koncert muzyki organowej poświęcony słynnemu litewskiemu kompozytorowi.

Mikołaj Konstanty Čiurlionis urodził się 22 września 1875 roku w Oranach. W latach 1889-1893 uczył się w szkole orkiestrowej, grając w nadwornej kapeli księcia M. Ogińskiego. Dzięki jego pomocy finansowej kształcił się w Warszawie w tamtejszym Instytucie Muzycznym (1894-1899), m.in. u Antoniego Sygietyńskiego i Zygmunta Noskowskiego. W latach 1901-1902 kontynuował studia w konserwatorium w Lipsku w klasie Karla Reineckego. W 1902 wrócił do Warszawy i podjął naukę w Klasie Rysunkowej, a w latach 1904-1906 - studia w Warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem m.in. Ferdynanda Ruszczyca i Konrada Krzyżanowskiego. W tych latach Čiurlionis kierował chórem warszawskiego Towarzystwa Litewskiego Wzajemnej Pomocy. W 1907 roku wyjechał do Wilna. Włączył się w działalność Litewskiego Towarzystwa Artystycznego, zakładając w nim sekcję muzyczną. Zorganizował II Wystawę Malarstwa Litewskiego oraz I Konkurs Kompozytorów Litewskich. Rozpoczął naukę języka litewskiego. W 1908 roku wyjechał do Petersburga, gdzie nawiązał kontakt z grupą malarską "Mir Iskusstwa". Ożenił się z litewską poetką Sofiją Kymantaitė‎. Wtedy też ujawniła się jego choroba umysłowa. Zmarł w podwarszawskim sanatorium „Czerwony Dwór" w Pustelniku (dziś Marki). Jest pochowany na wileńskiej Rossie.

Jak dotąd największe uznanie zdobyło malarstwo Čiurlionisa. Jest on przedstawicielem symbolizmu, a zarazem jednym z prekursorów abstrakcjonizmu. Jako grafik tworzył fluoroforty, plakaty, ilustracje do książek. Od około roku 1905 tworzył na wpół abstrakcyjne obrazy malowane techniką tempery o muzycznych tytułach (np. dyptyk Preludium i Fuga). Namalował około 300 obrazów, z których wiele wystawionych jest Muzeum Čiurlionisa w Kownie. Ulegał wpływom Arnolda Böcklina, A.V. Beardsleya i swego nauczyciela Ferdynanda Ruszczyca. W abstrakcyjnych układach kompozycji zawierał impresje muzyczne.

Čiurlionis uważał, że „nie ma granic pomiędzy sztukami. Muzyka łączy poezję i malarstwo, ma swoją architektonikę. Malarstwo może posiadać także takąż architektonikę jak muzyka i w farbach wyrażać dźwięki”.

Jako kompozytor Čiurlionis uznawany jest za pierwszego twórcę artystycznej muzyki litewskiej. Poemat symfoniczny „Miške” („W lesie”) napisany w 1901 roku był pierwszym litewskim utworem na orkiestrę. Muzyka ta nie znalazła jednak wówczas drogi do sal koncertowych. Poemat symfoniczny „Morze” - utwór będący wręcz modelową ilustracją muzycznego symbolizmu - czekał na pierwsze wykonanie prawie 30 lat. Na jego dorobek obejmujący około 300 utworów składają się między innymi poematy symfoniczne, utwory organowe, opracowania pieśni ludowych, utwory kameralne, około 200 utworów fortepianowych (głównie preludiów).

Na podstawie: BNS, inf.wł.