Dwa kolejne rękopisy na litewskiej liście „Pamięć Świata”


Rękopis Simonasa Daukantasa, fot. lnb.lt
Na litewską narodową listę „Pamięć Świata” zostały wpisane dwa kolejne dokumenty. Są to pisma znanego żydowskiego myśliciela tzw. Gaona Wileńskiego oraz rękopis pisarza, etnografa i historyka Simonasa Daukantasa. Dokumenty znajdują się w zbiorach Litewskiej Biblioteki Narodowej im. Martynasa Mažvydasa w Wilnie, a także Instytutu Literatury Litewskiej i Folkloru oraz Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego.


Rękopisy żyjącego w XVIII wieku Gaona Wileńskiego (wł. Eliasza ben Salomona Zalmana) to tak naprawdę zbiór tekstów znanego rabina publikowanych w latach 1799–1940 w różnych miastach i krajach Europy. Wśród nich znajduje się kilka rzadkich wydawnictw, z których większość to jedyne egzemplarze na Litwie.

Jak informuje biblioteka, paradoksalnie sam Gaon za życia nie opublikował żadnego tekstu. Jego nauki były starannie zbierane i spisywane przez uczniów, synów i zięciów. Dopiero po jego śmierci zaczęto je redagować i publikować.

W swoich tekstach Gaon poruszał praktycznie wszystkie tematy ważne dla judaizmu i żydowskiej religijności: prawa religijne Żydów, interpretacje Talmudu i studia biblijne, kwestie dotyczące etyki oraz kabały. Jego głębokie myśli i spostrzeżenia miały ogromny wpływ na analityczne podejście do tekstów religijnych oraz ich zastosowanie w praktyce. Jego nauki rozsławiły Litwę jako silny żydowski ośrodek intelektualny i religijny.

Drugi z dokumentów wpisanych na listę „Pamięć Świata” to 11 rękopisów żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku litewskiego pisarza, etnografa i historyka Simonasa Daukantasa (Szymona Dowkonta). Pochodzą one z lat 1831–1858 i obejmują najważniejsze sfery działalności pisarza: historiografię, tłumaczenia autorów starożytnych i nowożytnych oraz leksykografię.  

Biblioteka Narodowa złożyła wniosek o wpisanie tych dokumentów na litewską listę razem z Instytutem Literatury Litewskiej i Folkloru oraz Biblioteką Uniwersytetu Wileńskiego. Rękopisy przechowywane są bowiem w tych ośrodkach. Najwięcej – 8 – posiada Instytut, 2 – biblioteka uniwersytecka, a 1 – Biblioteka Narodowa.

Jak podkreśla placówka, prace S. Daukantasa mają szczególne znaczenie dla kultury litewskiej, a także dla badaczy twórczości litewskiego autora. Pisane przez niemal 30 lat rękopisy odzwierciedlają najbardziej dojrzały i twórczy okres w jego życiu.

Oficjalna ceremonia wpisania dokumentów na litewską listę „Pamięć Świata” odbędzie się 20 września w Litewskiej Bibliotece Narodowej.

„Pamięć Świata” to międzynarodowy projekt sygnowany przez UNESCO, którego celem jest podejmowanie działań służących zachowaniu, ratowaniu i udostępnianiu dokumentów: rękopisów, druków, inskrypcji, dokumentów audiowizualnych (nagrań i filmów), itp. o światowym znaczeniu historycznym lub cywilizacyjnym. W ramach programu prowadzone są listy międzynarodowa oraz narodowe i regionalne, a także opracowania i bazy danych gromadzące informacje o dziedzictwie zagrożonym i utraconym.

Na litewskiej liście znajduje się obecnie 68 dokumentów: 35 z nich ma znaczenie regionalne (europejskie), 33 – narodowe. Pierwszy dokument został wpisany na listę w 2006 roku – był to „Katechizm” Martynasa Mažvydasa. Jedyny jego egzemplarz dostępny na Litwie przechowywany jest w Litewskiej Bibliotece Narodowej.

Na podstawie: BNS, lnb.lt, pl.wikipedia.org