Irena Sendlerowa w obiektywie Wilnoteki
Irena Sendlerowa (1910–2008) nigdy nie uważała siebie za bohaterkę. Zawsze powtarzała, że robiła to, co kazało jej serce. Dla wielu jednak stała się symbolem odwagi i ludzkiej przyzwoitości. Podczas okupacji uratowała ok. 2,5 tysiąca dzieci żydowskich, wywożąc je z warszawskiego getta i ukrywając w polskich rodzinach, sierocińcach i klasztorach. W 1965 roku została jedną ze Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Pod wnioskiem o nadanie jej tego tytułu podpisało się 28 tysięcy osób. W 1983 roku zasadziła drzewko w Lesie Sprawiedliwych Instytutu Yad Vashem. Jest także damą Orderu Orła Białego oraz Orderu Uśmiechu.
Urodziła się w 1910 roku w Warszawie – mieście, z którym związana była praktycznie przez całe życie. W 1927 roku rozpoczęła studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, po dwóch latach przeniosła się na polonistykę. Już w czasach studenckich stawała po stronie dyskryminowanych, m.in. przez getta ławkowe, studentów żydowskich. Pracowała w ośrodkach opieki społecznej. W 1931 roku wyszła za mąż za oficera Wojska Polskiego Mieczysława Sendlera, który po kapitulacji Warszawy jako jeniec trafił do Oflagu II C Woldenberg, w którym przebywał do końca wojny.
W czasie II wojny światowej Irena Sendlerowa była zatrudniona m.in. w Referacie Opieki Otwartej w Wydziale Opieki i Zdrowia Zarządu Miejskiego w Warszawie, ukończyła także kurs pielęgniarski Polskiego Czerwonego Krzyża. Pomimo zakazu udzielania jakiejkolwiek pomocy ludności żydowskiej zorganizowała grupę pracowników miejskiej pomocy społecznej, która w dalszym ciągu pomagała Żydom. Ich praca stała się znacznie trudniejsza po utworzeniu w październiku 1940 roku getta. Mimo to Irena Sendlerowa się nie poddała.
Akcja ratowania Żydów z warszawskiego getta nasiliła się latem 1942 roku, kiedy Niemcy rozpoczęli wywózki do obozu zagłady w Treblince. Irena Sendlerowa nawiązała kontakt z tworzoną wówczas Radą Pomocy Żydom „Żegota”, zgłaszając do współpracy działającą w konspiracji grupę pracowników Wydziału Opieki i Zdrowia. Odtąd ich działania były bardziej zorganizowane i otrzymały wsparcie finansowe. Jesienią 1943 roku Irena Sendlerowa została kierownikiem referatu dziecięcego „Żegoty”, którą to funkcję sprawowała do końca okupacji. Głównym zadaniem prowadzonej przez nią komórki było umieszczanie oddzielonych od rodziców lub osieroconych żydowskich dzieci w klasztorach, przytułkach, zakładach opiekuńczych i wychowawczych oraz polskich rodzinach, dostarczanie dzieciom fałszywych metryk urodzenia, a także świadczenie na ich rzecz stałej pomocy finansowej, materialnej i lekarskiej.
Irena Sendlerowa zawsze podkreślała, że nie działała sama. Jej najbliższą współpracowniczką była Matylda Getter, przełożona Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. Przyjmowała do domów zakonnych każde dziecko przemycone z getta. Pomagali także inne siostry zakonne, księża i pracownicy pomocy społecznej. „Przecież sama bym nic nie zrobiła” – powiedziała Irena Sendlerowa w rozmowie z Wilnoteką.
W czasach PRL jej działalność była nieznana. Ona sama przez wiele lat po wojnie nie wypowiadała się na temat roli, jaką odegrała w akcji pomocy Żydom. Pierwszy artykuł na ten temat opublikowała w 1963 roku, a w 1967 udzieliła wywiadu tygodnikowi „Prawo i Życie”. Zyskała rozgłos po 2000 dzięki przygotowaniu przez grupę amerykańskich uczennic szkolnego przedstawienia teatralnego „Life in a Jar” (Życie w słoiku), którego tematem była jej działalność w czasie II wojny światowej. W 2005 roku w Polsce ukazała się książka Anny Mieszkowskiej „Matka dzieci Holocaustu. Historia Ireny Sendlerowej”, a w ubiegłym roku „Sendlerowa. W ukryciu” autorstwa Anny Bikont. Na podstawie życiorysu Ireny Sendlerowej powstał film „Dzieci Ireny Sendlerowej” w reż. Johna Kenta Harrisona (2009), a także liczne filmy dokumentalne. Jeden z nich – „Historia Ireny Sendlerowej” w reż. Andrzeja Wolfa pokazywany był podczas wczorajszego spotkania w Wilnie.
O wyjątkowym spotkaniu dziennikarzy Wilnoteki z Ireną Sendlerową w Warszawie przeczytać można tutaj.
Zdjęcia: Jan Wierbiel
Montaż: Paweł Dąbrowski
Na podstawie: inf. wł., pl.wikipedia.org
