Jonas Mekas nie żyje


Jonas Mekas, fot. facebook.com/jonasmekas
W wieku 96 lat zmarł w Nowym Jorku Jonas Mekas, pochodzący z Litwy twórca filmowy, pisarz i kurator, nazywany „ojcem chrzestnym amerykańskiej awangardy filmowej”. O śmierci artysty poinformowano na jego facebookowym profilu.







„Drodzy przyjaciele, Jonas odszedł cicho i spokojnie dzisiaj rano. Był w domu z rodziną. Będzie nam go bardzo brakować, ale jego światło dalej lśni” – czytamy na profilu Jonasa Mekasa na Facebooku.

Informację tę portalowi delfi.lt przekazał Artūras Zuokas. „Tę smutną wiadomość potwierdziła mi jego córka Una. Przed Nowym Rokiem czuł się słabo, poszedł do lekarza, co się nieczęsto zdarzało. Szkoda, wielka szkoda, był to człowiek, którego wielkość nie miała granic” – powiedział A. Zuokas.

Jonas Mekas urodził się 24 grudnia 1922 roku w Birżach. W wieku 22 lat wyjechał z Litwy, by rozpocząć studia w Wiedniu. Trafił do obozu pracy, po wojnie przebywał w obozach dla uchodźców na terenie Niemiec, a z końcem 1949 roku wraz z bratem Adolfasem wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.

Dwa tygodnie po przyjeździe do Nowego Jorku pożyczył pieniądze, by kupić swoją pierwszą 16-milimetrową kamerę marki Bolex. Nagrywał nią epizody ze swojego życia. Odkrył awangardę filmową między innymi dzięki Amosowi Vogelowi i jego Cinema 16. Swoje pierwsze filmy zaprezentował w 1953 roku w Gallery East oraz w Film Forum w Nowym Jorku.

W 1954 roku zaczął wydawać „Film Culture”, a od 1958 roku prowadził kolumnę „Movie Journal” w „The Village Voice”. W 1962 roku był współtwórcą Film-Makers’ Cooperative (FMC), a w 1964 roku Filmmaker’s Cinematheque, która przekształciła się w Anthology Film Archives – jedną z największych kolekcji filmów awangardowych. 

Na jego dorobek składają się zarówno filmy fabularne („Guns of trees”, 1961), jak i dokumentalne („The Bring”, 1963), a także „pamiętniki” („Walden”, 1969), które były często wyświetlane na festiwalach i w salach kinowych na całym świecie.

Jonas Mekas współtworzył New American Cinema – amerykańską awangardę filmową – współpracując w szczególności z Lionelem Rogosinem. Był na polu artystycznym związany z takimi artystami jak Andy Warhol, Nico, Allen Ginsberg, Yoko Ono, John Lennon, Salvador Dalí czy jego rodak George Maciunas.

W latach 1964–1967 organizował pokazy amerykańskiej awangardy filmowej, które przemierzyły Europę i Południową Amerykę, a w 1966 roku przyłączył się do ruchu artystycznego 80 Wooster Fluxhouse Coop.

W późniejszych latach J. Mekas zaczął wykorzystywać w swoich pracach wieloekranowe instalacje, przy pomocy których wyświetlał znane już publiczności filmy. Prace te były prezentowane na 51. Biennale w Wenecji w PS1 Contemporary Art Center i w Jonas Mekas Visual Arts Center.

Na Litwie J. Mekas jest znany jako poeta oraz prozaik. Jego dzieła ukazywały się zarówno w języku litewskim, jak i po angielsku. Publikował też liczne dzienniki i pamiętniki m.in. „I Had Nowhere to Go: Diaries, 1944–1954”, „Letters from Nowhere” i „Just like a Shadow”, a także teksty krytyczne, teoretyczne i dotyczące praktycznej strony realizacji filmu.

10 listopada 2007 roku otworzył Jonas Mekas Visual Arts Center w Wilnie. Znajdują się w nim archiwa i biblioteka poświęcone awangardzie filmowej, których przeważającą część stanowią zbiory J. Mekasa oraz George’a Maciunasa, twórcy ruchu artystycznego Fluxus. W tym samym roku prezydent Valdas Adamkus przyznał mu w trybie nadzwyczajnym litewskie obywatelstwo.

1 czerwca 2010 roku otrzymał nagrodę Smoka Smoków podczas jubileuszowej 50. edycji Krakowskiego Festiwalu Filmowego.



Na podstawie: Facebook, delfi.lt, pl.wikipedia.org