Konstytucja 3 maja 1791 w Litewskim Parlamencie

Jeżeli jednak Unia Lubelska  faktycznie scementowała federacyjną Rzeczpospolitą i ustaliła jej byt na przeszło dwa stulecia, to Konstytucja 3 maja obowiązywała jako ustawa zasadnicza zaledwie piętnaście miesięcy, zapoczątkowała jedynie reformę ustroju i nigdy nie została w pełni wprowadzona w życie, a mimo to przeszła do historii jako najważniejsze wydarzenie w dziejach twórczego czynu patriotycznego narodów Rzeczypospolitej. O znaczeniu historycznym dzieła 3 maja stanowi bowiem nie sama treść Konstytucji i dopełniających ją ustaw, ale sens moralno-polityczny całego wielkiego dzieła Sejmu Czteroletniego, kładącego kres „gwarancji” ustroju Rzeczypospolitej przez dwór rosyjski. Rzeczpospolita obojga narodów zyskała pełną suwerenność i uwolniła się spod dyktatu Rosji.

Na Litwie o Konstytucji 3 maja przypomina się sporadycznie. Nadal święto to przeciętnemu Litwinowi jest nieznane. Gubi się ono pomiędzy Świętem Pracy 1 maja i dniem 7 maja, kiedy został zniesiony zakaz wydawania prasy litewskiej. W opinii społecznej nadal większym uznaniem cieszy się Rewolucja Francuska 14 lipca 1789 roku. O Konstytucji 3 maja przypomina się rzadko i tylko w kręgach „historyczno-monarchistycznych” - jak twierdzi Eligijus Raila. Czy nie jest temu winna przeszłość sowiecka i świadomość chłopsko-kołchozowa litewskiej historii i spuścizny kulturowej, odrzucająca wartości inteligencji i etos chrześcijański, bez którego nie byłaby możliwa Konstytucja - zastanawia się w swojej książce „O Konstytucji 3 maja 1791 roku” historyk Eligijus Raila.

W 2007 roku Litwa po raz pierwszy oficjalnie obchodziła dzień Konstytucji 3 maja. Dzisiaj o godz. 14.00 w Parlamencie Litewskim  z inicjatywy przewodniczącego sejmowej komisji spraw zagranicznych Emanuelisa Zingerisa zostanie zorganizowana konferencja "Waga Konstytucji 3 maja 1791 roku dla litewskiej państwowości". Dysuksja ma przypominieć  o tym ważnym wydarzeniu w historii obu państw. Refleksją o Konstytucji 3 maja, jej funkcji i znaczeniu dla historii Litwy będą mówili wykładowcy Wydziału Historii Uniwersytetu Wileńskiego prof. dr hab. Alfredas Bumblauskas oraz dr doc. Eligijus Raila.