Liczba Polaków wymordowanych przez NKWD – większa niż przypuszczano
Wilnoteka.lt, 19 września 2018, 12:16
Liczba ofiar NKWD wciąż nie jest znana, fot. lutskrada.gov.ua
W siedzibie Stowarzyszenia Memoriał w Moskwie odbyło się spotkanie poświęcone przechowywanym w archiwach dokumentom związanym z operacją polską NKWD. Historyk Siergiej Prudowski mówił o wynikach analizy dokumentów z archiwum w obwodzie omskim i wskazał, że liczba ofiar jest większa, niż dotąd przypuszczano.
Odwołując się do dokumentów przechowywanych w archiwum Federalnej Służby Bezpieczeństwa (FSB) w obwodzie omskim na Syberii, Siergiej Prudowski mówił o sposobie tworzenia list osób aresztowanych, protokołach tzw. dwójek (szefa NKWD i prokuratora) oraz tzw. albumów. Albumy zawierały zestaw informacji o każdym aresztowanym – personalia, przestępstwo, które mu zarzucano, oraz wyrok.
Historyk zaprezentował zestawienia danych liczbowych zawartych w protokołach Komisji NKWD i Prokuratora ZSRR. Ten pozasądowy organ zatwierdzał wykazy osób, na których miał być wykonany wyrok śmierci.
Badacz ze Stowarzyszenia Memoriał Nikita Pietrow wskazał, że praca wykonana przez Prudowskiego jest ważna ze względu na to, iż pokazał on dane statystyczne zawarte w protokołach, czyli wskaźniki liczbowe o egzekucjach. Z analizy źródeł wynika m.in. to, iż w obwodzie omskim liczba ofiar była nieco wyższa, niż wynika z istniejącej bazy danych sporządzonej przez Memoriał.
Podczas dyskusji przypomniano, iż operacja polska NKWD z lat 1937–1938 dotknęła faktycznie co czwartego obywatela ZSRR narodowości polskiej. Przedstawiciele Memoriału podkreślili także na początku spotkania, że zbiega się ono z rocznicą 17 września 1939 roku, choć tematycznie nie dotyczy tych wydarzeń.
Za początek operacji polskiej uważa się rozkaz szefa NKWD Nikołaja Jeżowa z 11 sierpnia 1937 r., noszący numer 00485. Rozkaz wskazywał, że aresztowaniu podlegają m.in. członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej, pozostający w ZSRR żołnierze wzięci do niewoli podczas wojny polsko-bolszewickiej, mieszkańcy dawnego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy znaleźli się w granicach ZSRR w wyniku ustaleń traktatu ryskiego, byli działacze PPS, duchowni, nauczyciele, urzędnicy, ale także zamożniejsi chłopi.
W rozkazie polecono, by wszyscy aresztowani zostali podzieleni na dwie kategorie: pierwszą podlegającą rozstrzelaniu, drugą – osadzeniu w więzieniach i łagrach z wyrokami od 5 do 10 lat. W ramach operacji polskiej aresztowano prawie 140 tys. osób, w tym 111 091 osób skazano na karę śmierci.
Na podstawie: PAP
