List do prezydentów Polski i Litwy w sprawie polskich szkół *

Wilno, 25 lutego 2010 roku
Jego Ekscelencja
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński

     Ekscelencjo, Panie Prezydencie!

     W toku prowadzonej reformy oświatowej na Litwie (następuje zmiana statusu szkół: powoływane są gimnazja, progimnazja, likwidowane szkoły średnie) grupa robocza ds. reformy samorządu m. Wilna przygotowała plan reorganizacji szkół miasta Wilna, który ma być zrealizowany do końca 2012 roku i jest krzywdzący dla szkół z polskim językiem nauczania.    
     W podstawie ta reforma nie jest korzystna dla szkół polskich na Litwie, ponieważ tryb powoływania gimnazjum (klasa 9-12) przewiduje dla samorządu miasta lub rejonowego centrum konieczność skompletowania nie mniej niż trzech klas jedenastych, z ogólną liczbą 75 uczniów, zaś w szkole ogólnokształcącej osiedla lub miasta, będącej jedyną państwową szkołą z litewskim lub innym językiem nauczania - skompletowanie nie mniej niż dwóch klas jedenastych, z ogólną liczbą 40 uczniów.
      Ustawy litewskie nie przewidują stosowania żadnych ulg dla szkół mniejszości narodowych. W tej sytuacji szkoły polskie nie mogą sprostać stawianym wymogom, ponieważ na ogólną liczbę uczniów Wileńszczyzny składa się młodzież ze szkół z litewskim, polskim i rosyjskim językiem nauczania.
      Bezwględne wykonanie obowiązującego trybu doprowadzi do redukcji działających obecnie 40 polskich szkół średnich do 13 (odpowiednio w m. Wilnie z 8 do 2, rejonach wileńskim: z 19 do 5, solecznickim z 8 do 3, trockim z 4 do 2, święciańskim – 1). W dużym stopniu utrudni to i uniemożliwi uzyskanie wykształcenia średniego w języku ojczystym.
      W tej sytuacji Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna” zwróciło się do Ministerstwa Oświaty i Nauki Litwy o wypracowanie i przyjęcie statusu szkół mniejszości narodowych, który przewidywałby ulgi w kompletowaniu klas i trybie powoływania gimnazjum w szkołach mniejszości narodowych, zapewniałby ochronę oraz prawnie reglamentował ich działalność.
       Obecnie zaś, samorząd m. Wilna, forsując prowadzoną reformę, sporządził harmonogram kardynalnej reorganizacji sieci szkół polskich miasta Wilna. Z dniem 1 września br. wstrzymuje się i zabrania kompletowania klas jedenastych w polskich szkołach średnich miasta: im. Wł. Syrokomli, im. Sz. Konarskiego, im. J. I. Kraszewskiego, im. J. Lelewela, Łazdinai, Grygiszkach. Następuje likwidacja pionu polskiego (klasy 1-10) w Szkole Podstawowej w Jerozolimce, Szkoły Początkowej „Kregżdute” („Jaskółeczka”), Szkoły Podstawowej w Ludwinowie. Taka odgórna „przyspieszona” reforma przekreśla Polakom, mieszkańcom obrzeży stolicy możliwość otrzymania wykształcenia w języku ojczystym, poczynając od klasy pierwszej, ponieważ występują znaczne, szczególnie dotkliwe w godzinach porannego szczytu, utrudnienia dojazdu do szkół z polskim językiem nauczania w centrum miasta.
      Plan prowadzonej reformy zakłada też całkowitą likwidację Szkoły Średniej im. J. Lelewela (byłej słynnej „piątki” na Antokolu), pierwszej po wojnie w Wilnie szkoły polskiej, którą ukończyła cała plejada wybitnych osobistości życia naukowego i literackiego, inicjatorów zachowania i odrodzenia polskiej tradycji i kultury.
      Znajdując się pod ciągłą presją przeróżnych „transformacji i likwidacji”, szkolnictwo polskie na Litwie zajmuje wciąż pozycje obronne, które w znacznym stopniu utrudniają prowadzenie wszechstronnego procesu nauczania.
      Dlatego też zwracamy się do Jego Ekscelencji o pomoc w zabieganiu u najwyższych władz litewskich o spowodowanie normalizacji procesu kształcenia w szkołach z polskim językiem nauczania, przyznając im status szkół mniejszości narodowych, ustalając odrębne kryteria kompletowania klas, zasady oraz tryb powoływania gimnazjum i w efekcie zaniechanie niechlubnych praktyk nierzetelnej działalności, godzącej w młode pokolenie Polaków Wileńszczyzny.

Z wyrazami szacunku i poważania
Józef Kwiatkowski
Prezes Polskiej Macierzy Szkolnej na Litwie