Literacki Nobel dla białoruskiej pisarki piszącej po rosyjsku
Wilnoteka.lt, 8 października 2015, 14:25
Swietłana Aleksijewicz, fot. wikipedia.org/Elke Wetzig
Tworząca w języku rosyjskim białoruska pisarka i publicystka Swietłana Aleksijewicz została tegoroczną laureatką literackiej Nagrody Nobla. W swojej twórczości porusza m.in. tematykę II wojny światowej, radzieckiej interwencji w Afganistanie, katastrofy w Czarnobylu i samobójstw. Pisarka jest krytycznie nastawiona do polityki przywódcy Białorusi Alaksandra Łukaszenki, a jej prace nie są wydawane w tym kraju.
Swietłana Aleksijewicz urodziła się w 1948 roku w Iwano-Frankowsku (dawniej - Stanisławów), później z całą rodziną przeniosła się na Białoruś. W 1972 roku ukończyła dziennikarstwo na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym w Mińsku, pracowała jako wychowawczyni w internacie, nauczycielka, dziennikarka. Urodziła się na Ukrainie, mieszkała na Białorusi, tworzy po rosyjsku. Słynie z krytycyzmu wobec polityki Aleksandra Łukaszenki. Jej książki nie były i nie są drukowane na Białorusi. Od 2000 roku przebywa na emigracji (Włochy, Francja, Szwecja). Wychowuje córkę swojej zmarłej siostry.
Tegoroczna noblistka jest laureatką wielu międzynarodowych nagród, w tym National Book Critics Circle Award w 2005 roku za książkę "Krzyk Czarnobyla" w kategorii literatury faktu. W 2015 r. roku została laureatką Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za "Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka" - zbiór reportaży o homo sovieticus. W 2011 r. jej "Wojna nie ma w sobie nic z kobiety" także dostała Nagrodę im. Kapuścińskiego oraz Literacką Nagrodę Europy Środkowej "Angelus". Pisze przede wszystkim o niechcianej, pomijanej, zapomnianej, wypieranej historii Związku Radzieckiego i życiu w krajach powstałych po upadku komunizmu. Jej książki zostały przetłumaczone na 22 języki i stały się kanwą licznych spektakli teatralnych oraz scenariuszy filmowych.
Swietłana Aleksijewicz była wymieniana jako najbardziej realna kandydatka do literackiego Nobla. Została nagrodzona "za polifoniczny pomnik cierpienia i odwagi w naszych czasach".
Kandydatury do literackiej nagrody Nobla mają prawo zgłaszać - oprócz członków Akademii Szwedzkiej - m.in. profesorowie literatury, stowarzyszenia pisarzy oraz laureaci nagrody z poprzednich lat. Laureaci otrzymują po 8 mln koron (tj. ok. 855 tys. euro) a także dyplom i złoty medal.
Literacka nagroda Nobla przyznawana jest od 114 lat. Cztery razy wyróżniono nią dwie osoby jednocześnie, a siedem razy w ogóle nie wyłoniono laureata. Wśród 111 nagrodzonych pisarzy znalazło się 13 kobiet. Najczęściej Nobla dostawali pisarze i poeci z obszaru języka angielskiego - 27 razy. Twórców francuskojęzycznych na liście dotychczasowych noblistów jest 14, 13 razy odbierał Nobla literat niemieckojęzyczny. Kolejna grupa laureatów Nagrody Nobla to Słowianie (11), w tym czwórka Polaków oraz czwórka Rosjan, jeden Serb i jeden Czech. Listę nagrodzonych Słowian dopełnia Josif Brodski, piszący zarówno po rosyjsku, jak i angielsku (nagrodę otrzymał jako obywatel USA). Tyle samo jest noblistów włoskich co hiszpańskich - po pięciu. Jeśli jednak doliczyć do tych ostatnich sześciu laureatów z Ameryki Łacińskiej, to hiszpańskojęzycznych noblistów będzie jedenastu. Dwa razy przyznano Nobla Chińczykowi (Gao Xingjian i Mo Yan), Imre Kertesz to jedyny noblista języka węgierskiego, a Orhan Pamuk - tureckiego. Jedyny pisarz arabski nagrodzony Noblem to Naguib Mahfouz. Najmłodszym literackim noblistą był Rudyard Kipling, który w 1907 roku, gdy przyznano mu nagrody miał zaledwie 42 lata, najstarszą laureatką była Doris Lessing, która w 2007 roku, gdy przyznano jej nagrodę, skończyła 88 lat.
Na podstawie: polskieradio.pl, lubimyczytac.pl
