Obchody stulecia przyznania praw politycznych kobietom w Polsce i na Litwie

Fot. Instytut Polski w Wilnie

„Podwójnie wolne” - to słowa jednej z sufrażystek, komentującej ukazanie się dekretu z 28 listopada 1918 roku. Fraza ta najtrafniej opisuje doświadczenie Polek, ale także Litwinek: wolnych dzięki odzyskaniu niepodległości i wolnych w prawach obywatelskich.

Nowoczesna wystawa plenerowa „Podwójnie wolne. Prawa polityczne kobiet 1918” spotkała się z niezwykle ciepłym przyjęciem w Polsce. Odwiedziła już Warszawę, Łódź, Ostrów Mazowiecką i Kraków. Inspiracją dla stworzenia wystawy przez Instytut Pileckiego była setna rocznica nadania praw politycznych Polkom, co nastąpiło 28 listopada 1918 r. na mocy dekretu Naczelnika Państwa. Jej głównym celem jest przybliżenie zwiedzającym drogi, jaką przebyły one ku wolności i równouprawnieniu. Koncepcję wystawy opracowano na podstawie biografii konkretnych postaci, niezwykłych Polek żyjących na przełomie XIX i XX wieku, walczących o wolną Polskę 1918 roku oraz podczas wojny polsko-bolszewickiej. Pisarki i emancypantki, żołnierki, społeczniczki i działaczki – wszystkie one mierzyły się z represjami zaborców jako Polki i jako kobiety, dojrzewały i dochodziły różnymi drogami do idei wolnej Polski i równych praw kobiet. Stanisława Paleolog, Wanda Gertz, Maria Kretkowska, Aleksandra Szczerbińska, Maria Dulębianka, Maria Konopnicka, Paulina Kuczalska-Reinschmit i wiele innych. Każda z nich mogłaby się stać bohaterką tak popularnych dziś filmów i seriali historycznych, większość została jednak zapomniana. A przecież ich dorobek i życiorysy stanowią część demokratycznej i nowoczesnej historii Polski.

Dzięki inicjatywie Instytutu Polskiego oraz Ambasady RP w Wilnie, Instytut Pileckiego przygotował litewskojęzyczną wersję wystawy, a dzięki współpracy z prof. Virginiją Jurėnienė z Uniwersytetu Wileńskiego została ona uzupełniona o postacie litewskich sufrażystek, które wywalczyły prawa polityczne w tym samym czasie co Polki. Na realizację swoich praw musiały jednak czekać rok dłużej, gdyż wybory parlamentarne na Litwie zostały ogłoszone w styczniu 1920 roku. Według prorektor ds. wspólnoty Uniwersytetu Wileńskiego dr Birutė Švedaitė-Sakalauskė, zarówno na świecie, jak i na Litwie powinniśmy być wdzięczni aktywistkom tamtych czasów, które wywalczyły dla kobiet prawo do głosowania oraz inne prawa, bez których dzisiaj trudno by było wyobrazić sobie życie w demokratycznym państwie. Główny cel litewskich sufrażystek: Gabrieli Petkevičaitė-Bitė, Ony Mašiotienė, Felicji Bortkevičienė i innych aktywistek został osiągnięty 2 listopada 1918 r. To symboliczne, że wystawa zostanie zaprezentowana na Uniwersytecie, który również dzisiaj, po 100 latach od jego odrodzenia, przestrzega zasad tworzenia wspólnoty otwartej na różnorodność, posiadającej równe możliwości, kultywującej szacunek wobec ludzkiej godności oraz kulturę poświęcania sobie wzajemnej uwagi.

„Ludźmi jesteśmy i ludzkich praw żądamy!”, przekonywała Kazimiera Bujwidowa, orędowniczka zniesienia zakazu wstępu kobiet na uniwersytety. „Odważmy się być wolnymi!”, zachęcała Maria Dulębianka, pierwsza kandydatka na posłankę do sejmu, w czasie kiedy kobiety nie miały jeszcze praw wyborczych. „Chcemy całego życia!”, postulowała Zofia Nałkowska, żądając równości nie tylko pod względem politycznym, ale także obyczajowym. Walczyły o prawa w kraju, którego nie było wówczas na mapie. Mówiono im: „Teraz nie pora na walkę o prawa kobiet!” Bojownice, patriotki, aktywistki, żołnierki, sufrażystki – to o nich opowiada fabularyzowany dokument „Siłaczki” w reżyserii Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego, którego litewska premiera będzie towarzyszyć otwarciu wystawy na Uniwersytecie Wileńskim.

Otwarcie wystawy plenerowej „Podwójnie wolne. Prawa polityczne kobiet 1918” odbędzie się 14 maja 2019 roku o godz. 17:30 na dziedzińcu im. M. K. Sarbiewskiego Uniwersytetu Wileńskiego. Weźmie w niej udział, m.in. wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Magdalena Gawin – autorka koncepcji wystawy, Urszula Doroszewska – ambasador RP na Litwie, Marcin Łapczyński – dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie, dr Wojciech Kozłowski – dyrektor Instytutu Pileckiego.

Wystawa będzie dostępna od 14 maja do 17 czerwca w godzinach pracy Uniwersytetu Wileńskiego.

Po otwarciu wystawy, o godz. 18:30 w kinie „Pasaka” odbędzie się projekcja filmu „Siłaczki” w reż. Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego, z udziałem twórców. Film prezentowany będzie w języku polskim z litewskimi napisami. Wstęp wolny, ale z powodu ograniczonej liczby miejsc obowiązuje rejestracja: vilnius.sekretoriatas@instytutpolski.org

Organizatorzy: Instytut Pileckiego w Warszawie, Ambasada RP w Wilnie, Instytut Polski w Wilnie, Uniwersytet Wileński, Wydział Komunikacji Uniwersytetu Wileńskiego, Centrum Gender Studies Uniwersytetu Wielskiego, kino „Pasaka”.