Polska i Estonia – wspólna historia

Polskę z Estonią od wieków łączyły silne więzi historyczne. Pierwsi Polacy pojawili się na ziemiach estońskich w XVI wieku. W roku 1561 część Inflant została przyłączona do Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Jednak długotrwałe wojny pomiędzy Szwecją a Polską doprowadziły w końcu do utraty Inflant. Niemal cała Estonia znalazła się pod panowaniem szwedzkim.  

Pomimo że dominacja Polski na ziemiach Estów nie trwała długo, to jednak pozostawiła ważny ślad w historii państwa. Polscy jezuici założyli kolegium w Dorpacie (obecnie Tartu), które z czasem przekształciło się w słynny uniwersytet. Od samego początku istnienia uczelni Polacy odgrywali tu dość znaczącą rolę. Uniwersytet ten wykształcił wielu Polaków. Słynne określenie „dorpatczyk” nie tylko oznacza absolwenta uniwersytetu, ale przede wszystkim oznacza człowieka o wysokich kwalifikacjach zawodowych, wszechstronnie wykształconego, o wysokiej kulturze osobistej. „Dorpatczyk” w Polsce cieszył się wielkim poważaniem i szacunkiem.

W XIX i XX wieku polscy studenci tworzyli wiele organizacji i stowarzyszeń. Najbardziej znaną i zarazem najdłużej istniejącą była „Polonia” („Ogół”). Była to pierwsza na świecie korporacja studencka założona przez studentów polskich. Zatwierdzona przez władze uniwersyteckie w 1828 roku organizacja została założona przez 17 studentów z Wilna. Wielokrotnie rozwiązywana, zmieniając nazwę, przetrwała jednak sto lat.


Uniwersytet Tartu, fot. visitestonia.com

W latach 1918–1920 w czasie obrony swojej niepodległości Estonia równolegle zabezpieczała polski północny front. A Polska, odpierając ataki ze Wschodu, zabezpieczała południe Estonii – tak ocenił stosunki polsko-estońskie, w bardzo ważnym dla obu krajów okresie historycznym, znany naukowiec i działacz państwowy z okresu przedwojennego Jüri Uluots.

W okresie międzywojennym do Estonii przybyło wielu polskich robotników szukających zatrudnienia w rolnictwie i przemyśle, przede wszystkim w estońskich stoczniach. Polska inteligencja skupiała się w Tallinnie i Dorpacie, gdzie powstały m.in. Związek Narodowy Polaków „Jutrzenka” (1929) i Związek Narodowy Polaków w Estonii (1930). Polką była m.in. pierwsza dama Estonii, żona generała Laidonera – Maria.

Także w okresie II wojny światowej historia Polski i Estonii spotkały się: polski okręt podwodny ORP Orzeł w 1939 roku został internowany i rozbrojony w Estonii, jednak zdołał zbiec. Pozbawiony map, do 7 października kontynuował patrol na Bałtyku, po czym przez cieśninę Sund przepłynął do Wielkiej Brytanii. Rosjanie oskarżali Estończyków, że ci pozwolili na tę ucieczkę.


Ambasada RP w Tallinie, fot. wikipedia.pl

Sytuacja Polaków w Estonii zmieniła się po upadku ZSRR i odzyskaniu przez Estonię niepodległości. Już pierwszy w Estonii niezależnej spis narodowy odnotował gwałtowny spadek populacji Polaków. Został on spowodowany przez szereg przyczyn, w tym emigrację z Estonii związaną z problemami w otrzymaniu obywatelstwa estońskiego dla ludności napływowej (do której według ustawodawstwa Estonii należy większość tamtejszych Polaków) i związanymi z tym trudnościami integracji do społeczeństwa estońskiego. Część Polaków, którzy posiadają obywatelstwo Estonii wyjechała do innych krajów UE. Ujemny przyrost naturalny oraz asymilacja też miały wpływ na zmniejszenie się liczby Polaków w Estonii.