Pomnik Sprawiedliwych stanie na wileńskiej starówce

Kamień pamiątkowy w miejscu przyszłego pomnika Sprawiedliwych, fot. vilnius.lt

W skład grupy roboczej weszli przedstawiciele Ministerstwa Kultury, Samorządu Miasta Wilna, Kancelarii Rządu, Litewskiej Wspólnoty Żydowskiej, Związku Artystów Plastyków, Centrum Badań Ludobójstwa i Oporu Mieszkańców Litwy. Zadaniem grupy jest przygotowanie w ciągu kilku najbliższych miesięcy koncepcji i warunków konkursu projektu pomnika. „Planujemy ogłoszenie konkursu wiosną. Zostanie on rozstrzygnięty w przyszłym roku, a pomnik ma być odsłonięty w 2021 roku” – poinformował minister kultury Mindaugas Kvietkauskas.

Pomnik ma stanąć na Safianikach – historycznej dzielnicy Wilna. Już w 2018 roku przy skrzyżowaniu ulic Misionierių i Maironio odsłonięty został kamień pamiątkowy. Jest to bardzo symboliczne miejsce – na dziedziniec pobliskiego klasztoru misjonarzy 23 września 1943 roku, w dniu kiedy zostało zlikwidowane getto wileńskie, przyprowadzono tysiące Żydów na ostatnią selekcję, to tu zamordowano uczestników ruchu oporu w getcie.

Nieopodal jest ulica Ony Šimaitė – jednej z pierwszych Litwinek, której Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Jad Vashem w Jerozolimie przyznał najwyższe izraelskie odznaczenie cywilne nadawane nie-Żydom „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Skromna pedagog, publicystka, bibliotekarka Ona Šimaitė w latach II wojny światowej pracowała w bibliotece Uniwersytetu Wileńskiego. Na zlecenie ówczesnego rektora uniwersytetu Mykolasa Biržiški, który dokładał wszelkich starań, by uratować jak najwięcej studentów i profesorów, dyrektor biblioteki uniwersyteckiej wydał Onie list, z którym chodziła do getta, by rzekomo szukać książek, które studenci Żydzi wzięli z biblioteki i nie zwrócili. W rzeczywistości jednak Ona nosiła do getta żywność, odzież, lekarstwa, pieniądze, fałszywe dokumenty. Nie wiadomo dokładnie, ilu ludzi uratowała. Ona Šimaitė została aresztowana przez gestapo w 1944 r., trafiła do obozu koncentracyjnego w Dachau, a potem Natzweiler-Struthof w Alzacji-Lotaryngii. Po wyzwoleniu nie wróciła na Litwę, zamieszkała we Francji, gdzie zmarła w 1970 r. Tytuł Sprawiedliwej otrzymała jeszcze za życia, w 1966 r. 

Instytut Yad Vashem tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” nadał ponad 900 mieszkańcom Litwy. Są wśród nich również Polacy.

Na podstawie: BNS, jmuseum.lt.lt