Renowacja Cmentarza na Rossie. Czy nareszcie się uda?


Cmentarz na Rossie, fot. wilnoteka.lt
Przez wiele lat wydawało się, że jedyną organizacją, którą obchodzi stan Cmentarza na Rossie jest Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą. Prezes Komitetu Alicja Klimaszewska próbowała zwrócić uwagę władz państwowych i samorządowych na potrzebę ratowania nekropolii. Wygląda na to, że lody nareszcie zaczynają pękać: polscy i litewscy specjaliści ds. ochrony zabytków zaczęli wspólnie zastanawiać się nad renowacją, naukowcy przeprowadzili pełną inwentaryzację cmentarza, a stołeczny samorząd przygotował plan renowacji.
W stołecznym samorządzie odbyło się seminarium z udziałem przedstawicieli władz miasta, Ministerstwa Kultury Litwy, Departamentu Dziedzictwa Kulturowego Litwy i polskiego odpowiednika - Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Była też obecna koordynatorka projektu zrealizowanego przez pracowników i studentów Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Wspólnie dystutowali o renowacji Cmentarza na Rossie.

Plan kompleksowej renowacji cmentarza został przygotowany jeszcze przez poprzednią ekipę rządzącą w Wilnie. Obecne władze podtrzymują zamiar uporządkowania zabytkowej nekropolii, która jest świadectwem wspólnej polsko-litewskiej historii. Jest to trudne zadanie - na 11 tys. ha znajduje się ponad 14 tys. grobów, 263 obiekty dziedzictwa kultury, 12 kaplic zbudowanych w różnych stylach. Zgodnie z planem, na I etapie, który ma być zakończony do 2018 r., mają być zabezpieczone osuwające się zbocza, zostaną poddane konserwacji nagrobki i kaplice zabytkowe oraz stanowiące wartość artystyczną, uporządkowane będą alejki. Koszty są szacowane na około 3 mln euro. Co prawda, prace ruszą dopiero w przyszłym roku, a do tego czasu będą trwały prace przygotowawcze.

"Ten plan jest bardzo dobry, po prostu świetny, bo opisane zostało dokładnie co w jakiej kaplicy ma być zrobione, ale to wszystko jest na papierze. Teraz wszystko zależy od realizacji, jak samorząd Wilna to wszystko wykona. Pod tym względem jestem pesymistką. Doświadczenie podpowiada mi, że to będzie ciągnęło się latami i niektóre zaplanowane rzeczy i tak zostaną na papierze. My (Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą - przyp. red.) opiekujemy się cmentarzem od 25 lat i wiemy, ile w tym samym czasie zrobił samorząd: wyciął drzewa, mur od strony północnej naprawił, ale ile trzeba było o to walczyć... Boję się jeszcze jednego. Na kaplicach są napisy po polsku - żeby nie zginęły w trakcie renowacji. Takie sytuacje już były" - powiedziała Wilnotece Alicja Klimaszewska, prezes Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą.

Dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego Litwy Diana Varnaitė w rozmowie z Wilnoteką zaznaczyła, że celem wspólnej polsko-litewskiej narady było omówienie przyszłego projektu renowacji Rossy, który ciągle jest w trakcie dopracowywania. "Zależy nam, żeby prace zostały przeprowadzone jakościowo, z zachowaniem autentyczności. Istotną kwestią jest również ustalenie priorytetów, bo nie ma co ukrywać - pieniędzy na wszystko nie wystarczy" - powiedziała Diana Varnaitė. 

Dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego Litwy zapewniła, że współpraca z polskimi kolegami od ochrony zabytków układa się dobrze: "Jako fachowcy świetnie się rozumiemy. A w dodatku polskie tradycje opieki nad zabytkami są bardzo głębokie. Zresztą w Polsce spory udział w opiece nad zabytkowymi cmentarzami oprócz odpowiednich instytucji ma społeczeństwo. Organizacje społeczne, fundacje organizują różne akcje, zbiórki pieniędzy na rzecz ratowania zabytków. Te polskie doświadczenia są dla nas przykładem".

Gražina Dremaitė, konserwator zabytków, przewodnicząca Fundacji Wspierania Współpracy Litewsko-Polskiej im. Adama Mickiewicza, uważa, że gdyby nie zaangażowanie strony polskiej, w sprawie Rossy nic by nie ruszyło. "Polacy wykonali ogromną pracę przy inwentaryzacji cmentarza, już przygotowują do wydania książkę o wykonanych pracach, a my wciąż debatujemy nad projektem renowacji. Latami zabiegaliśmy w Państwowej Komisji Ochrony Dziedzictwa o przyznanie Cmentarzowi na Rossie statusu zabytku kultury, ale dotychczas tego nie uczyniono. Te biurokratyczne przeszkody po prostu nas osaczają" - powiedziała w rozmowie z Wilnoteką. Dremaitė jest przekonana, że przeszkodą dla rozpoczęcia renowacji cmentarza nie są pieniądze. "Pieniądze są, trzeba tylko wiedzieć - gdzie. A poza tym, mnóstwo pieniędzy jest wydawanych na nieznaczące, jednorazowe sprawy. Są możliwości pozyskania funduszy unijnych, środków z funduszy norweskich, potrzebna jest jednak inicjatywa i chęć. A władzom się nie chce, no bo co to jest to dziedzictwo..."

Polscy naukowcy rzeczywiście wykonali ogromną pracę na rzecz Rossy - zinwentaryzowali około 14 tys. obiektów na terenie nekropolii. Projekt "Cmentarz na Rossie w Wilnie. Badania Inwentaryzacyjne" został zrealizowany w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki przez Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie przy wsparciu Polskiej Akademii Nauk i we współpracy z Litewskim Uniwersytetem Edukologicznym oraz Ministerstwem Kultury Litwy. W wyniku powstała baza danych, dostępna w językach polskim i litewskim, zawierająca wykaz wszystkich obiektów. 

Koordynator projektu dr Anna Sylwia Czyż oceniła, że Cmentarz na Rossie jest w miarę dobrze zachowany, jeśli uwzględni się jego ponad 200-letnią historię. W trakcie prowadzonych badań naukowcy odkryli tablicę ufundowaną w 1630 roku do kościoła św. Kazimierza, upamiętniającą powstanie bursy muzycznej przy klasztorze jezuitów. W czasie zaborów, kiedy kościół został przekształcony w cerkiew, prawdopodobnie w celu ratowania polskich pamiątek, ktoś przeniósł ją na Rossę. Na początku XX wieku tablica została ukryta w pomniku, przypominającym okoliczne nagrobki - ówczesna sytuacja również nie sprzyjała jej eksponowaniu. Jak mówi dr Anna Sylwia Czyż, jest to prawdziwa "perełka". 

Na podstawie: Inf.wł.

Komentarze

#1 "Boję się jeszcze jednego. Na

"Boję się jeszcze jednego. Na kaplicach są napisy po polsku - żeby nie zginęły w trakcie renowacji. Takie sytuacje już były" - powiedziała Alicja Klimaszewska, prezes Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą.

Sposób wyświetlania komentarzy

Wybierz preferowany sposób wyświetlania odpowiedzi i kliknij "Zachowaj ustawienia", by wprowadzić zmiany.