Unikatowe obrazy Wilna na przedwojennym filmie dokumentalnym
W 1927 roku blisko 650 weteranów armii generała Hallera przypłynęło do Gdyni. Wycieczka trwała od 9 lipca do 18 sierpnia 1927 r. Na filmie udokumentowano spotkania weteranów z najważniejszymi osobami w II Rzeczypospolitej, a także miejsca, które odwiedzali. Na 35-milimetrowej taśmie filmowej możemy zobaczyć unikatowe obrazy miast Polski. Są to między innymi: Gdynia, Warszawa, Łódź, Kraków, a także Wilno i Lwów. Wszędzie tam weterani byli owacyjnie witani przez Polaków, którzy tłumnie przychodzili na dworce kolejowe.
Operator kamery uwiecznił m.in. generałów Józefa Hallera i Mariusza Zaruskiego, działaczy Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP), m.in. dr. Teofila Starzyńskiego i Agnieszkę Wisłę, pokazy zręcznościowe żołnierzy 15 Pułku Ułanów i 7 Pułku Strzelców Konnych na Polach Grunwaldzkich w Poznaniu oraz paradę 13 Dywizji Piechoty w Równem na Wołyniu.
Film został wykonany przez anonimowego operatora prawdopodobnie na zlecenie SWAP. Nieznana jest data premiery. Natomiast po odnalezieniu w archiwum SWAP w USA porwanych fragmentów taśmy światłoczułej, po ich połączeniu i przegraniu na nośnik cyfrowy formatu DVD, film ten został pokazany 17 listopada 2011 r. w Konsulacie RP w Nowym Jorku.
Po siedmiu latach oryginalna kopia filmu została sprowadzona do Polski w ramach umowy podpisanej pomiędzy SWAP a Archiwum IPN. Konserwację i restaurację przeprowadzono w pracowniach Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego przy współpracy pracowników IPN. Jest to bezcenny unikat historyczny, gdyż okres II wojny światowej przetrwało mniej niż 10 proc. przedwojennych produkcji.
Dotychczas ten unikatowy materiał mieli możliwość obejrzeć widzowie w Warszawie i Gdyni. Dzięki Instytutowi Pamięci Narodowej film zostanie pokazany w Wilnie. Pokaz odbędzie się w Domu Kultury Polskiej 25 kwietnia o godz. 18.00.
Przed projekcją Teofil Lachowicz, redaktor czasopisma „Weteran” i opiekun archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, opowie o historii Stowarzyszenia. W pokazie filmu wezmą udział dr Jarosław Szarek, prezes Instytutu Pamięci Narodowej, Marzena Kruk, dyrektor Archiwum IPN oraz dr hab. Piotr Kardela, dyrektor Oddziału IPN w Białymstoku.
Na podstawie: ipn.gov.pl, pava-swap.org
