W Duksztach odnowiono kwaterę żołnierzy polskich


Otwarcie kwatery wojskowej w Duksztach Starych, fot. wilnoteka.lt
Po 10 latach prac w Duksztach (rej. ignaliński) otwarty został odtworzony cmentarz żołnierzy polskich, którzy polegli w walkach z bolszewikami w latach 1919-1920. Odbudowę zniszczonej za rządów sowieckich kwatery zainicjował w 2007 r. Związek Polaków na Litwie. Jesienią 2018 r. sfinalizowała je Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” dzięki wsparciu Senatu RP. Jest to największy polski cmentarz wojskowy na północnej Wileńszczyźnie, na którym w okresie międzywojennym spoczęło około stu żołnierzy, poległych zarówno w 1919 r., podczas Kampanii Łatgalskiej, jak i w 1920 r., gdy wojska polskie najpierw się cofały przed bolszewicką nawałą, a potem goniły przeciwnika po Cudzie nad Wisłą. W uroczystości poświęcenia odnowionej kwatery uczestniczyli przedstawiciele Senatu RP, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, Ambasady RP w Wilnie, ZPL oraz przedstawiciele władz lokalnych.

W Duksztach Starych uporządkowano i odtworzono 96 mogił wojskowych. „Ten cmentarz będzie pod opieką nas wszystkich, władz Polski i Litwy, Polaków, Litwinów i Łotyszy” – powiedziała ambasador Polski na Litwie Urszula Doroszewska podczas uroczystości odsłonięcia kwatery. Ambasador zaznaczyła, że żołnierze tam spoczywający zginęli w walce zarówno o niepodległość Litwy, jak i Łotwy. Wicemer rejonu ignalińskiego Laimutis Ragaišis dziękował przedstawicielom państwa polskiego za inicjatywę odnowienia kwatery i opiekę nad nią. „Przed 100 laty zginęli tu najlepsi synowie Polski. Dzisiaj, z perspektywy 100 lat, uświadamiamy sobie właściwy sens oddania życia przez tych młodych mężczyzn” – powiedział.

„Jest to symboliczna kwatera, bo najbardziej wysunięta na północny zachód na obszarze walk z bolszewikami w tym regionie. Przez długi czas była zapomniana, leżała odłogiem jeśli chodzi o plany konserwatorskie i renowacyjne. Dzięki lokalnej społeczności, dzięki ZPL-owi przywrócono pamięć o tej kwaterze. Dzięki wsparciu finansowemu z Polski od ministerstwa kultury, MSZ i senatu udało nam się odbudować kwaterę, na której leżą żołnierze” – powiedział Wilnotece Mikołaj Falkowski, prezes Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”. Obecny na ceremonii w Duksztach dyrektor Biura Polonijnego Senatu RP Grzegorz Seroczyński zaznaczył, że państwo polskie tylko pomogło w uporządkowaniu tego cmentarza, a największą zasługą jest zaangażowanie miejscowych Polaków, którzy przez cały czas pamiętali o mogiłach polskich żołnierzy. Jedną z takich osób jest mieszkający w pobliżu cmentarza Andrzej Pupinis, który już kilkanaście lat temu zaczął zabiegać o uporządkowanie kwatery i sam w miarę możliwości o nią dbał. „Trzeba, żeby była pamięć, bo jeśli nie będzie pamięci, po co żyć?” – powiedział Wilnotece. 

Cmentarz wojskowy w Duksztach, miejscowości leżącej 130 km na północ od Wilna, nieopodal litewsko-łotewsko-białoruskiego styku granic, przez lata był zapomniany, bo w zasadzie nie istniał – betonowe krzyże nagrobne zostały zniszczone, po II wojnie światowej, bo tuż obok władze sowieckie zbudowały kwaterę 150 żołnierzy Armii Czerwonej, poległych w 1944 r. Teren polskiej kwatery przez lata był porośnięty krzakami i chwastami. W 2006 r. miejscem tym zaopiekował się Oddział w Wisagini Związku Polaków na Litwie. Z inicjatywy ZPL rok później ustawiono tu nowy pomnik, ustalono też nazwiska spoczywających tam legionistów. Odbudowa kwatery trwała - z różnymi przerwami - prawie dekadę, rozpoczęte przez ZPL prace dokończyła Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”: odtworzono wszystkie 96 nagrobków (chociaż nowe, kamienne krzyże mają inną wielkość i kształt, niż przedwojenne betonowe), kwaterę ogrodzono.

Projekt rekonstrukcji cmentarza w Duksztach wpisuje się w szersze działania związane z odnową polskich kwater wojennych z 1919-1920 roku, prowadzone przez Fundację na terenie Łotwy, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Uczestnicy uroczystości z Dukszt udali się jeszcze do Ławkiesów na Łotwie, gdzie również niedawno otwarta została uporządkowana kwatera WP z czasów Kampanii Łatgalskiej.



Autor: Walenty Wojniłło
Zdjęcia: Valentin Ryčkov
Montaż: Paweł Dąbrowski, Mateusz Mozyro