W Moskwie odsłonięto Ścianę Pamięci


Ambasador Litwy w Rosji Remigijus Motuzas, fot. urm.lt
W Moskwie na terenie byłego „obiektu specjalnego” NKWD „Kommunarka” w sobotę, 27 października, odsłonięto Ścianę Pamięci, na której wyryto nazwiska spoczywających tam 6609 ofiar terroru stalinowskiego. Są na niej również litewskie nazwiska – m.in. ministrów okresu międzywojennego Juliusa Čaplikasa, Kazysa Skučasa i Antanasa Tamošaitisa. „Kommunarka” to jedno z pięciu miejsc w Moskwie kryjących zbiorowe groby ofiar represji.


W ceremonii odsłonięcia Ściany Pamięci uczestniczył również ambasador Litwy w Rosji Remigijus Motuzas.

„Represje polityczne to jedna z najbardziej bolesnych i trudnych kart historii. Podanie nazwisk na Ścianie Pamięci dowodzi, że pamiętamy o nich i nigdy ich nie zapomnimy. Będzie to ważne miejsce, gdzie każdy będzie mógł przyjść, by uczcić pamięć pomordowanych i więcej się dowiedzieć o okropieństwach ówczesnego reżimu” – powiedział ambasador.

„Wersy, które wyryto na Ścianie Pamięci, będą przypominać nam o ludziach, którzy stali się ofiarami tych strasznych represji” – powiedział podczas uroczystości Michaił Fiedotow, przewodniczący Rady ds. Praw Człowieka przy prezydencie Rosji. Zaapelował, by pokazywać to miejsce najmłodszemu pokoleniu, „by zdawało sobie sprawę, jakie straszne zbrodnie popełniano w przeszłości i aby nigdy w przyszłości nie czuło pokusy powtórzenia czegoś podobnego”.

Na terenie „Kommunarki”, gdzie ciała rozstrzelanych potajemnie chowano w wykopach ziemnych, nie prowadzono ekshumacji. Tak jak w innych tego rodzaju miejscach pamięci w Rosji, pochowanych tam ludzi upamiętniano spontanicznie, stawiając w ziemi czy umieszczając na drzewach symboliczne znaki, takie jak tabliczki z nazwiskami, fotografie, a później murowane pomniki.

6609 osób, których nazwiska widnieją na Ścianie Pamięci, rozstrzelano w okresie od 2 września 1937 roku do 24 listopada 1941 roku. Ich tożsamość ustalono na podstawie wykazów przechowywanych w Centralnym Archiwum Federalnej Służby Bezpieczeństwa (FSB) Rosji. W znacznej mierze byli to ludzie należący do radzieckiej elity, którzy padli ofiarą czystek politycznych: przedstawiciele władz republik ZSRR, urzędnicy partyjni, dowódcy wojskowi, dyrektorzy wielkich zakładów. Podczas „wielkiego terroru” lat 30. ich los często dzielili najbliżsi krewni.

Na terenie „Kommmunarki” spoczywają także byli ministrowie rządów carskich i Rządu Tymczasowego oraz politycy państw bałtyckich, anektowanych przez ZSRR w 1940 roku w rezultacie paktu Ribbentrop-Mołotow. 

Na liście pomordowanych w „Kommunarce” jest około 500 Litwinów, w tym – ministrowie spraw wewnętrznych międzywojennej Litwy Julius Čaplikas (30 lipca 1941 r.), Kazys Skučas (zamordowany 30 lipca 1941 roku), minister sprawiedliwości Antanas Tamošaitis (zamordowany w 1940 roku).


Fragment Ściany Pamięci w Moskwie, fot. urm.lt

„Kommmunarka”, dziś w granicach Moskwy, to obszar leśny nad rzeką Ordynką. Znajdowała się tutaj letnia rezydencja Gienricha Jagody, szefa NKWD w latach 1934–1936.

Był to obiekt zamknięty aż do końca istnienia ZSRR. Potem teren przekazano Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Dopiero w 1991 roku przyznano, że znajdują się tu masowe groby ofiar represji. 

Na podstawie: urm.lt, PAP, lt.wikipedia.org