W Wilnie stanie pomnik Sprawiedliwym


Fot. vilnius.lt
W wileńskiej historycznej dzielnicy Safianiki w pobliżu Zarzecza odsłonięto kamień pamiątkowy poświęcony wszystkim tym, którzy ratowali Żydów w okupowanej przez nazistów Litwie. Znaczy on miejsce, gdzie za parę lat stanie pomnik. Ceremonia odsłonięcia kamienia odbyła się w piątek, 21 września. Przypomnijmy, w niedzielę, 23 września, obchodzono 75. rocznicę likwidacji getta wileńskiego. W tym dniu przebywający w Wilnie papież Franciszek pomodlił się przy Pomniku Ofiar Getta Wileńskiego.

Kamień z czarnego granitu z Gwiazdą Dawida i Słupami Giedymina ustawiony został w miejscu, gdzie w 2020 roku ma stanąć pomnik Sprawiedliwym.

Piątkowe wydarzenie ma wielkie znaczenie dla Litewskiej Wspólnoty Żydowskiej, jej przedstawiciele bowiem od wielu lat zwracali się do stołecznego samorządu z prośbą o wydzielenie miejsca pod wspomniany pomnik, ciągle jednak nie udawało się dojść do porozumienia w sprawie jego lokalizacji.

Inicjatorka ustawienia pomnika, przewodnicząca Litewskiej Wspólnoty Żydowskiej Faina Kukliansky, podczas uroczystości odsłonięcia kamienią pamiątkowego osobiście dziękowała rodzinom Žukauskasów, Matukevičiusów, Daugevičiusów, Lukaševičiusów, które uratowały jej bilskich przed zagładą.

Miejsce, gdzie ma stanąć pomnik, mieści się przy skrzyżowaniu ulic Misionierių i Maironio. Jest bardzo symboliczne – na dziedziniec pobliskiego klasztoru misjonarzy 23 września 1943 roku, w dniu kiedy zostało zlikwidowane getto wileńskie, przyprowadzono tysiące Żydów na ostatnią selekcję, to tu zamordowano uczestników ruchu oporu w getcie.

„Jest taki obraz – ludzie siedzą na tym oto wzgórzu. (...) Siedzą i czekają, jaki będzie ich los. Szczęśliwi – do obozu koncenracyjnego, nieszczęśliwi – do Ponar. To miejsce jest bardzo poruszające” – powiedziała F. Kukliansky.

Należy też podkreślić, że pomnik stanie niedaleko ulicy Onos Šimaitės. W czasie wojny Ona Šimaitė ratowała Żydów z getta wileńskiego. Nadany jej został tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

Obecny podczas uroczystości odsłonięcia kamienia pamiątkowego mer Wilna Remigijus Šimašius opowiedział historię swego pradziadka, który w 1941 roku jadąc wozem przez miasteczko, usłyszawszy wołanie o pomoc znajomego Żyda, nie zatrzymał się, przejechał obok, gdyż dookoła stali uzbrojeni żołnierze.

„Przejechał obok, doskonale zdając sobie sprawę z tego, że być może inaczej nie mógł się zachować, ale to uczucie towarzyszyło mu do końca życia. Przyznajmy, takich ludzi na Litwie była większość, którzy być może mogli, ale nie pomogli, lub nie mogli, a żałują, że nie pomogli. Byli parszywcy, którzy się przyczynili do mordowania swoich współobywateli (…), byli jednak również tacy, którzy znaleźli sposób, by pomóc” – powiedział mer.

Pierwszy zastępca kanclerza rządu Deividas Matulionis obiecał, że pomnik powstanie w 2020 roku.

„Ci ludzie uratowali nasz honor w czasie II wojny światowej. Naprawdę cieszy fakt, że jest prawie 900 takich, którzy swoim poświęceniem przyczynili się do tego, by ci ludzie mogli wyżyć, a my teraz – z wysoko podniesioną głową - mówić o swojej historii” – powiedział.  

Uczestniczący w ceremonii odsłonięcia kamienia pamiątkowego metropolita wileński arcybiskup Gintaras Grušas powiedział: „Ten pomnik pamięci sprawiedliwych, tych, którzy ratowali jest i niech będzie dla nas wszystkich przypomnieniem tej szlachetności, tego wielkiego ducha, który był wśród nas, który jednak powinniśmy dalej pielęgnować”.

„Życzę, by pomnik ten był dla nas wszystkim przypomnieniem, że powinniśmy w sobie codziennie kształtować ogólne człowieczeństwo: chrześcijanie – w oparciu o zasady chrześcijaństwa, Żydzi – w oparciu o zasady Tory. Jest to jednak to samo nauczanie: kochać bliźniego, kochać Boga z całego serca” – podkreślił arcybiskup.

Instytut Yad Vashem w Jerozolimie tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” nadał dla ponad 900 mieszkańców Litwy. Są wśród nich również Polacy. W piątek, 21 września, na dwa dni przed przypadającym 23 września Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa Żydów na Litwie W Pałacu Prezydenckim odbyła się ceremonia uhonorowania osób, które w czasie wojny ratowały Żydów.  Krzyżem za Ratowanie Ginących, przyznanym za ratowanie Żydów podczas okupacji niemieckiej, zostało oznaczonych 39 obywateli Litwy.  W gronie odznaczonych jest 9 Polaków, są to rodziny MikołajunówRakowskich i Woronieckich. Niestety, większość nie doczekała tej chwili – odznaczenia odbierali ich potomkowie: dzieci, wnukowie, prawnukowie.

Getto wileńskie zostało zlikwidowane 23 września 1943 roku.

Na podstawie: lzb.lt, bns.lt, president.lt