Warto wiedzieć: Zespół Aspergera

Co to jest zespół Aspergera?

Zespół Aspergera (w skrócie ZA lub AS od ang. Asperger Syndrome) jest to całościowe zaburzenie rozwoju o podłożu neurologicznym, które zalicza się do tzw. spektrum zaburzeń autystycznych. Termin "zespół Aspergera" stworzyła psychiatra Lorna Wing w 1981 r., nawiązując do obserwacji pediatry dr. Hansa Aspergera z lat 40., który pierwszy opisał objawy. Przyczyny ZA nie są do końca znane, a teorii jest bardzo wiele. Mówi się zarówno o genetycznym podłożu zjawiska, jak i o czynnikach ryzyka, które mogły spowodować uszkodzenie mózgu w ciąży lub okresie okołoporodowym. Do niedawna zaburzenie to było uznawane za lekką formę autyzmu, jednak obecnie klasyfikuje się je jako osobną jednostkę diagnostyczną, gdyż badania i obserwcje ujawniają coraz więcej różnic między nimi.

Objawy i kryteria diagnostyczne

W 1989 r. dr Christopher Gillberg sformułował kryteria dla zespołu Aspergera, które zaczęły być stosowane przez klinicystów na całym świecie. Obejmują one:

• zaburzenia interakcji społecznej, nieumiejętność lub brak chęci współpracy w grupie,
• zaburzenia mowy i języka (opóźniony rozwój, powierzchownie perfekcyjny język ekspresyjny, sztywna i pedantyczna mowa, nietypowa prozodia i charakterystyka głosu, uszkodzenie zdolności rozumienia języka - przede wszystkim znaczeń przenośnych i ukrytych),
• zawężone, specjalistyczne zainteresowania, połączone czasem z obsesyjnym zainteresowaniem jedną dziedziną,
• zachowania powtarzalne, rutynowe, niezmienne,
• trudności w komunikacji niewerbalnej (ograniczone gesty, słaba ekspresja twarzy, dystans fizyczny, kłopoty z kontaktem wzrokowym),
• niezdarność ruchowa (nie zawsze).

Najbardziej widoczną cechą zespołu Aspergera u dzieci są ponadprzeciętnie nasilone, czasami wręcz obsesyjne, zainteresowania. Tematyka tych fascynacji może być bardzo różna, a dzieci pochłonięte danym zagadnieniem, chcą rozmawiać, a raczej wygłaszać monologi, tylko na ten temat. Potrafią zapamiętywać i gromadzić duże ilości informacji, by z czasem stać się „chodzącą encyklopedią” w obrębie swoich zainteresowań. U jednych pasja trwa przez całe życie, u innych temat jednej fascynacji zajmuje inny.

Charakterystyczne dla zespołu Aspergera są trudności w nawiązywaniu przyjaźni, rozumieniu i uczeniu się społecznych sytuacji, a przede wszystkim kłopoty w rozumieniu komunikatów niewerbalnych (gestów, mimiki, postawy ciała, tonu głosu). Dzieci aspergeryczne mają poważne trudności z dostrzeganiem związków pomiędzy zachowaniem drugiej osoby a jej emocjami, a także nie potrafią skorelować wpływu własnego zachowania na emocje innych.

Język ich jest często nadmiernie perfekcyjny, pozbawiony idiomów i wyrażeń potocznych, a wymowa sztywna i pedantyczna. Zaobserwować można nietypową prozodię zdań, odbiegającą od normy charakterystykę głosu (natężenie, intonacja, modulacja, tempo mowy) oraz brak zrozumienia języka, a zwłaszcza znaczeń przenośnych i ukrytych.

Dzieci z ZA wykazują nadmierne przywiązanie do swoich rutynowych działań i czynności, bo w takim uporządkowanym świecie czują się bezpieczne, dlatego bardzo źle znoszą nagłe zmiany planów, wszelkie nieprzewidziane sytuacje wywołują ich strach, gniew, płacz lub agresję.

Należy podkreślić, że każde dziecko z zespołem Aspergera jest inne. U każdego występować będą inne objawy i inne ich natężenie. Od niedostrzegalnych dla otoczenia, aż do tak nasilonych, że uniemożliwiają samodzielne funkcjonowanie.

Jak można pomóc?

Zespół Aspergera to nie choroba, lecz odmienne postrzeganie świata, i dlatego nie można go wyleczyć. Można jednak poprawić funkcjonowanie dziecka i dorosłego z ZA. Bardzo ważne jest, by pracować nad rozwojem umiejętności społecznych i prawidłowej komunikacji. Dzięki ponadprzeciętnej inteligencji i właściwie dobranej terapii większość deficytów można wyrównać. W terapii największy nacisk stawiany jest na pracę w grupie, naukę zasad funkcjonowania w społeczeństwie oraz niwelowanie zaburzeń sensorycznych.

Przydatne linki
wikipedia.org - Zespół Aspergera
Inny Świat - forum dla rodziców dzieci z zespołem Aspergera i z pogranicza autyzmu
Nie-Grzeczne Dzieci - Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. H. Aspergera
Tony Attwood, Zespół Aspergera, Zysk i S-ka, 2010