Wawel
W IX wieku Wawel był głównym grodem plemienia Wiślan. Pierwszy historyczny władca Polski, Mieszko I (ok. 965-992), jak i jego następcy: Bolesław Chrobry (992-1025) i Mieszko II (1025-1034), obrali Wawel na jedną ze swych siedzib. W tym okresie - tworzącego się państwa polskiego - Wawel należał do najważniejszych ośrodków chrześcijaństwa. Na wzgórzu wznoszono pierwsze przedromańskie i romańskie budowle sakralne. Wśród nich najzacniejsze miejsce zyskała kamienna katedra.
W roku 1306 na zamek wawelski wkroczył książę kujawski Władysław Łokietek (1306-1333), który został koronowany w katedrze w roku 1320. Była to pierwsza odnotowana wzmianka o koronacji polskiego władcy na wawelskim wzgórzu. Za panowania Łokietka rozpoczęto budowę gotyckiej katedry i przebudowę całego zamku. Grób Łokietka w katedrze zapoczątkował wawelską nekropolię polskich władców. Ostatni z rodu Piastów, Kazimierz Wielki (1333-1370), doprowadził Wawel do niebywałej świetności.
Renesansową metamorfozę zamku zainicjował król Aleksander (1501-1506) i jego brat Zygmunt I Stary (1506-1548), którzy na miejscu gotyckiej rezydencji wznieśli nowy pałac, ukończony około roku 1540, z rozległym dziedzińcem z kolumnowymi arkadami. Mecenat artystyczny Zygmunta daje się zauważyć również w katedrze, dowodzi go rodowa kaplica zwana do dziś „Zygmuntowską”. Ku czci króla Zygmunta jego imieniem nazwano dzwon bijący tylko w momentach szczególnych dla narodu polskiego. Małżeństwo króla z księżniczką Boną Sforzą w roku 1518 umocniło ścisłe kontakty artystyczne i kulturalne z Włochami. Oprócz artystów włoskich dla dynastii królewskiej pracowali również niemieccy architekci, snycerze, malarze i odlewnicy. Przeniesienie dworu monarszego do Warszawy spowodowało powolne, lecz stałe pogarszanie się kondycji zamku. Monarchowie przebywali w Krakowie tylko okazjonalnie.
Poprawa sytuacji zamku nastąpiła za panowania Jana III Sobieskiego, Wettynów oraz Stanisława Augusta. Po utracie przez Polskę niepodległości w roku 1795 wojska państw zaborczych: Rosji, Prus i Austrii kolejno okupowały Wawel, który ostatecznie przeszedł w ręce Austriaków. Nowi gospodarze przekształcili zamek i część zabudowań świeckich na lazaret wojskowy, a niektóre budynki, w tym także kościoły, wyburzono.
Po okresie Wolnego Miasta Krakowa (1815-1846) wojsko austriackie ponownie zajęło Wawel, przeistaczając go w górującą nad miastem cytadelę. Uchwałą sejmu galicyjskiego z roku 1880 ofiarowano zamek, jako rezydencję, cesarzowi Franciszkowi Józefowi I. Na przełomie XIX i XX w. gruntownie odnowiono katedrę, a nieco później rozpoczęto trwającą kilka dziesięcioleci konserwację zamku królewskiego. W odrodzonej w roku 1918 Polsce zamek pełnił funkcję reprezentacyjnej rezydencji głowy państwa i był muzeum wnętrz historycznych.
W okresie niemieckiej okupacji Polski na Wawelu mieszkał hitlerowski generalny gubernator Hans Frank. Cenniejsze eksponaty, w tym arrasy i miecz koronacyjny „Szczerbiec”, Polacy zdążyli wywieźć do Kanady, skąd powróciły dopiero w latach 1959-1961.
Obecnie gospodarzami wzgórza są: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki oraz Zarząd Bazyliki Metropolitalnej na Wawelu.
W podziemiach katedry 18 kwietnia 2010 r. został pochowany tragicznie zmarły prezydent Lech Kaczyński wraz z małżonką.
Źródło: www.wawel.krakow.pl/
