Wielkanocne tradycje


Fot. pixabay
Wielkanoc to najstarsze i najważniejsze święto w chrześcijańskim roku liturgicznym, poświęcone pamięci zmartwychwstania Chrystusa. Koniec czterdziestodniowego postu, budząca się do życia przyroda oraz zwycięstwo Jezusa nad śmiercią sprawiają, że Święta Wielkanocne są szczególnie oczekiwane i uroczyście obchodzone. Tradycje wielkanocne różnią się w zależności od regionu, ale z pokolenia na pokolenie są niezmiennie kultywowane.


Termin obchodzenia święta ustalono w 325 roku na soborze nicejskim, nawiązując do Żydowskiego Święta Pesach (Pascha), na pierwszą niedzielę po pierwszej pełni księżyca, czyli między 22 marca a 25 kwietnia.

Wielkanoc poprzedza wielki czterdziestodniowy post, którego siedem ostatnich dni zwie się Wielkim Tygodniem. Umartwianie ciała ma sprzyjać porządkowaniu własnego wnętrza, jak też porządkowaniu domów i obejść.

Niedziela Palmowa, zwana kiedyś „Kwietną” lub „Wierzbową” rozpoczyna Wielki Tydzień i upamiętnia triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy. W tym dniu święcimy w kościele palmy. Te tradycyjne, wykonane są z gałązek wierzbowych, przyozdobione zielonym bukszpanem i suchymi kwiatkami. Dawniej poświęconą palmą „biło” się lekko domowników na szczęście. Palmy umieszczone nad drzwiami lub za obrazem chroniły przed burzą i ogniem.

Podczas wielkotygodniowych nabożeństw rozpamiętuje się wydarzenia z ostatnich dni Chrystusa na ziemi. Święci się wodę i ogień, przygotowuje się jaja wielkanocne. Już w czasach przedchrześcijańskich jajo uchodziło za symbol życia i rozrodu. U chrześcijan jest symbolem zmartwychwstania.

Malowanie i zdobienie jajek to jedna z najstarszych tradycji wielkanocnych. Starożytni Persowie obdarowywali swoich bliskich na znak przyjaźni jajkami malowanymi na czerwono. Pisanki są symbolem pomyślności i przebudzenia do życia. Rysunki wielkanocne na pisankach były najczęściej charakterystycznymi motywami ludowymi dla danego regionu.

Tradycyjne polskie święcone, czyli potrawy poświęcone przez kapłana w Wielką Sobotę, składało się z dań zimnych, głównie mięs, jaj gotowanych na twardo i ciast. Daniem najważniejszym była szynka, najlepiej cała i z kością, uwędzona w jałowcowym dymie oraz kiełbasa domowego wyrobu.

Wśród świątecznych ciast najważniejsze były baby wielkanocne, zwane też „babimi kołaczami”. Baby zaprawiano szafranem, a miewały kształt zawoju tureckiego, wypiekano w formach miedzianych i glinianych albo w rondlach i formach papierowych. Co do gatunku ciasta, to znane były powszechnie: babki parzone, petynetowe, migdałowe, z razowego chleba i trójkolorowe z ciasta białego, różowego i ciemnego.

W Wielkanocny Poniedziałek obowiązuje śmingus-dyngus, czyli wzajemne oblewanie się wodą. Dawniej śmingus oznaczał uderzanie (smaganie) wierzbowymi witkami lub polewanie wodą. Dyngusem w postaci pisanki, słodyczy czy pieniędzy można było wykupić się od śmingusa. Dziewczęta obficie oblane wodą lub wysmagane witką, mogły liczyć na duże powodzenie u chłopców.

Warto również poznać tradycje wielkanocne, jakie obowiązują za granicą. Włosi na przykład nie mają w zwyczaju polewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny. Najczęściej spędzają święta poza domem, a najważniejszym ich elementem jest tradycyjny obiad, podczas którego serwowana jest popularna baranina lub jagnięcina. W Wielkiej Brytanii symbolem świąt jest zając. To pozostałość po polowaniach na te zwierzęta, które rozpoczynało dawniej okres świąteczny. W dalekiej Australii popularne jest organizowanie w kościołach tradycyjnego śniadania wielkanocnego w gronie biednych i ubogich. Natomiast w Wielkanocny Poniedziałek dzieci zbierają ukryte w ogrodzie słodycze – czekoladowe jaja i zajączki. Ten zwyczaj jest popularny również u naszych zachodnich sąsiadów. W niektórych regionach Niemiec, podobnie jak w całej Polsce, obowiązuje zwyczaj święcenia. Jednak tam nie święci się jajek, a rozpalane przed kościołami ogniska. Księża święcą ogień, a wierni odpalają od niego swoje paschalne świece.

 

Na podstawie: culture.pl, kobieta.onet.pl