Wileńskie macewy wrócą na należne im miejsce

"Dzisiejsze Wilno powinno właściwie ocenić, uszanować i uczcić historię miasta i jego mieszkańców. Powrót ogromnej ilości kamieni nagrobnych do historycznych miejsc sakralnych świadczy o szacunku wilnian do wspólnoty żydowskiej i pamięci zmarłych. Na dawny cmentarz przy ul. Olandų wróciły już fragmenty macew ze zdemontowanej transformatorni i innych stołecznych obiektów, do budowy których Sowieci ich użyli. Stawiamy sobie za cel, by wszystkie kamienie nagrobne spoczęły w należnym im miejscu" - powiedział mer Wilna Remigijus Šimašius.

Odnalezione fragmenty nagrobków z żydowskich cmentarzy przechowywane były ostatnio na terytorium ZSA "Vilniaus žaluma". Przewiezione na terytorium byłego cmentarza na Zarzeczu zostaną zbadane przez zespół ekspertów, którzy we współpracy z przedstawicielami wspólnoty żydowskiej na Litwie dokonają oceny historycznego dziedzictwa. Następnie stołeczny samorząd sporządzi projekt, zgodnie z którym ważne znaczące kamienie nagrobne umieszczone zostaną na terytorium dawnych cmentarzy żydowskich przy ul. Olandų oraz przy byłym Pałacu Sportu.

"Uporządkowany cmentarz żydowski na Zarzeczu, który od dawna zasługuje na przywrócenie mu należnego szacunku, może się stać unikalnym miejscem stolicy odwiedzanym zarówno przez turystów, jak też przez miejscowych mieszkańców" - powiedziała architekt Viktorija Sideraitė Alon, która współpracuje ze stołecznym samorządem nad projektem przywrócenia kamieni nagrobnych na miejsca historycznych cmentarzy.  À propos, V. Sideraitė Alon jest również autorką znaczka pocztowego upamiętniającego kulturę litwaków.

Latem i jesienią ubiegłego roku Wydział Historii Uniwersytetu Wileńskiego przeprowadził badania zdemontowanych w Wilnie z różnych miejsc fragmentów macew. Zbadano 2 407 fragmentów, na 324 z nich były napisy, w większości w języku hebrajskim. We wnioskach badania podano, że wszystkie fragmenty zaleca się przechowywać i eksponować w autentycznym środowisku - na terytorium cmentarzy żydowskich.

Cmentarz na Zarzeczu działał od 1830 r. do 1963 roku. W 1961 r. władze sowieckie przyjęły uchwałę o zlikwidowaniu w ciągu dwóch lat tego cmentarza, kamienie nagrobne wykorzystywane były jako materiał budowalny (na stopnie schodów, ścianki oporowe, fasady transformatorni). Często nie zadawano sobie nawet trudu starcia wybitych na nich napisów. Po likwidacji cmentarza na Zarzeczu zamienił się on w porośnięte przypadkową roślinnością pustkowie.

W ubiegłym roku stołeczny samorząd uporządkował 11 ha dawnego cmentarza przy ul. Olandų - wytyczono alejki, ścieżki, ustawiono plansze informacyjne, uporządkowano las, sformowano krajobraz.