Wileńskie ślady polskich romantyków: Michał Elwiro Andriolli
Nie każda epoka literacka ma tak wyraźną cezurę, która może być uważana za początek nowego prądu. Nie każda epoka może poszczycić się tak wielkimi osobowościami, które współtworzyły ten nurt w kulturze. Obok Mickiewicza umieszczani są zazwyczaj Juliusz Słowacki (także związany z Wilnem), Zygmunt Krasiński i, zauważony nieco później, Cyprian Kamil Norwid. W Wilnie, które stało się kolebką romantyzmu, mieszkali w swoim czasie Józef Ignacy Kraszewski i Władysław Syrokomla, twórcy, których także w wielkim stopniu inspirowały pierwiastki romantyczne. Polską muzykę romantyczną reprezentują m.in. tak słynni kompozytorzy, jak Fryderyk Chopin czy – związany też z Wilnem – Stanisław Moniuszko – opowiada ,,Kurierowi Wileńskiemu” dr Halina Turkiewicz, filolog i historyk literatury polskiej.
Na zdjęciu: Michał Elwiro Andriolli na litografii Władysława Walkiewicz, fot. pl.wikipedia.org
Pomieszkiwał u Mickiewicza
Michał Elwiro Andriolli to także wybitna postać polskiego romantyzmu. Przyszedł na świat 14 listopada 1836 r. w Wilnie. Jego ojciec, Włoch Francesco Andriolli, służył w wojsku napoleońskim, trafił do niewoli rosyjskiej, później osiadł w Wilnie. Tu ożenił się z polską szlachcianką Petronelą Gośniewską. Pracował jako malarz i rzeźbiarz. Konserwował rzeźby i freski w katedrze wileńskiej, wykonał rzeźbę Ukrzyżowanego dla kościoła Franciszkanów.
Michał Elwiro został wysłany na studia medyczne do Moskwy, jednak wbrew woli ojca przeniósł się do szkoły rysunkowej. Następnie udał się do Petersburga, gdzie w 1857 r. ukończył studia artystyczne. Dalej kształcił się w Rzymie i Paryżu.
Po powrocie na Litwę wziął udział w powstaniu styczniowym, był ranny pod Dubiczami (Dubičiai), ścigany ukrywał się na Litwie, w Petersburgu i Moskwie. Został aresztowany i osadzony w więzieniu w Kownie, skąd udało mu się uciec i dotrzeć do Paryża. W 1866 r. podjął próbę powrotu na Litwę, został jednak schwytany i skazany na 15 lat katorgi. Po złagodzeniu wyroku mieszkał na zesłaniu w Wiatce, po amnestii osiadł w Warszawie.
W 1883 r. artysta wyjechał razem z żoną do Paryża, gdzie zamieszkali u Władysława Mickiewicza – najstarszego syna Adama Mickiewicza. W późniejszych latach Andriolli przebywał na Litwie, namalował wówczas obrazy dla katedry w Kownie. Zmarł w 1893 r. w Nałęczowie.
Na zdjęciu: kopia litografii autorstwa Andriollego z „Album Wileńskie”, fot. Marian Paluszkiewicz
Album Wileńskie
Jeszcze w okresie przedpowstaniowym Andriolli stworzył cenne widoki Wilna. Po 1871 r. zyskał europejską sławę jako ilustrator książek. Ilustrował poematy Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz” i „Konrad Wallenrod”, poemat „Lilla Weneda” Juliusza Słowackiego, powieść „Kunigas” Józefa Ignacego Kraszewskiego, dzieła Szekspira, James Fenimore Coopera i innych.
Jan Kazimierz Wilczyński, znany miłośniki sztuk pięknych, od 1846 r. własnym nakładem drukował w Paryżu luksusowy „Album de Wilna”, czyli „Album Wileńskie”. Album składał się z 364 litografii i miedziorytów, podzielonych tematycznie, na których dość dokładnie zostały przedstawione zabytki architektury i sztuki Wilna oraz kilku innych miejscowości, krajobrazy okolic Wilna, sceny z przeszłości, postacie historyczne, portrety (m.in. Kraszewskiego, Adama Honorego Kirkora, hrabiego Eustachego Tyszkiewicza, Stanisława Moniuszki). Wilczyński zaprosił do współpracy artystów wileńskich, wśród których byli Kanut Rusiecki, Franciszek Zawadzki i Michał Elwiro Andriolli.
Warto zaznaczyć, że Andriolli był wziętym ilustratorem książkowym, który współpracował z warszawskimi, paryskimi i londyńskimi wydawcami. Artysta dotychczas pozostaje autorem najbardziej znanych i dotąd najpopularniejszych ilustracji do „Pana Tadeusza”.
Na zdjęciu: M. E. Andriolli pozostaje autorem najbardziej znanych i dotąd najpopularniejszych ilustracji do „Pana Tadeusza”, fot. Marian Paluszkiewicz
Unikaty w zbiorach wileńskich
Osobną część twórczości Andriollego stanowi malarstwo olejne, w szczególności malarstwo religijne. Niektóre prace artysty znajdują się w zbiorach Wileńskiej Galerii Obrazów. Eksponaty nawiązujące do twórczości artysty posiada też wileńskie Muzeum Adama Mickiewicza.
– Mamy w ekspozycji wydaną w 2009 r. w Toruniu książkę „Pan Tadeusz” z ilustracjami Andriollego. Jest to reprint lwowskiego wydania z 1882 r. Zwiedzający mogą też obejrzeć kopię obrazu jednego z widoków Wilna autorstwa Andriollego z „Albumu Wileńskiego” – opowiada Alicja Dzisiewicz, kustosz placówki.
Niedawno muzeum Uniwersytetu Wileńskiego na aukcji Ars Via zakupiło dwie książki ilustrowane przez Andriollego. – Są to wydana w 1880 r. w Warszawie książka pt. „Urodzony Jan Dęboróg” Władysława Syrokomli, jedno z największych dzieł poety, oraz „Pamiętniki kwestarza” Ignacego Chodźki, wydane także w Warszawie w 1881 r. Są to unikatowe dzieła trzech twórców romantyzmu, z Wilnem związanych – mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” dr Vaiva Kubieckienė, kustosz placówki.
Nowe eksponaty zostaną przekazane do zbiorów wileńskiego Muzeum Adama Mickiewicza, filii muzeum Uniwersytetu Wileńskiego.
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” nr 3(9) 22-28/01/2022
