Wreszcie nagrobek dla Czechowicza


Nagrobek Józefa Czechowicza na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie, fot. www.wilnoteka.lt
Na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie odsłonięto i wyświęcono nagrobek Józefa Czechowicza, słynnego wileńskiego fotografa II połowy XIX wieku. Przez wiele lat miejsce jego pochówku uważano za nieznane. Wiedziano jedynie, że został pochowany "gdzieś" na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie. Do odnalezienia grobu przyczynili się pracownicy Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku, którzy w ubiegłym roku podali cenne wskazówki.
Na jednym ze zdjęć studyjnych Czechowicza, które jest własnością Galerii im. Sleńdzińskich, widnieje zapis:
"Józef Czechowicz (umarł 1-go stycznia 1887 roku o 12 godzinie we dnie lat miał 70).  Pochowany na bernardyńskim cmentarzu przed grobami Ilcewiczów i Miniatowiczów w Wilnie".

Opinie Galerii im. Sleńdzińskich są bardzo istotne i wiarygodne, galeria zarządza prawie wszystkimi zbiorami rodzinnymi rodu wileńskich malarzy Sleńdzińskich. Żona Józefa Czechowicza, Anna, po jego śmierci wyszła za mąż za malarza Wincentego Sleńdzińskiego (1837-1909). Oboje kontynuowali dzieło Czechowicza, prowadzili zakład fotograficzny w Wilnie.

Józef Czechowicz od najmłodszych lat wykazywał zdolności rysunkowe. Po ukończeniu szkoły średniej w Wilnie pracował jako urzędnik w wojsku rosyjskim, a dopiero jako czterdziestoletni mężczyzna rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Dopiero też po ukończeniu studiów rozpoczął swoją przygodę z fotografią, nauczył się rozmaitych technik wykonywania zdjęć malarskich, kupił bardzo profesjonalny, jak na owe czasy, sprzęt fotograficzny. W 1866 roku otworzył w swoim domu w Wilnie studio fotograficzne, wykonywał głównie zdjęcia portretowe. Atelier portretowe J. Czechowicza przy Ogrodzie Botanicznym należało do najbardziej cenionych w Wilnie.

Fotograf znany był też z nonszalanckiego traktowania ludzi. W stosunku do klientów, jak pisał Jan Bułhak, Czechowicz był nerwowy i kapryśny, wymagał od nich szczególnych warunków fizycznych. Odmawiał portretowania osób, które mu się nie podobały. Nie uznawał żadnych zmian, ponownych dotknięć, retuszy. Bywał bardzo ostry, zwłaszcza dla starszych pań wymagających "odmładzania". Nie przeszkodziło mu to jednak w pozyskaniu opinii świetnego fotografa i czerpania wystarczającego dochodu z portretowania.

Mimo to artysta najbardziej lubił i najwięcej się skupiał na fotografowaniu krajobrazów Wilna. Czechowicz często wyjeżdżał na Zachód, skąd przywoził wciąż udoskonalany sprzęt i materiały fotograficzne. We Francji, Niemczech i Anglii zakupił pełne wyposażenie przydatne szczególnie do fotografowania w plenerze.

Największą zasługą Józefa Czechowicza były fotografie plenerowe, których stworzył około dwustu. Większość współczesnych mu twórców fotografowała motywy ujęte tylko od przodu. On zaś zaczął wykonywać zdjęcia z różnej perspektywy. Pojawiły się zdjęcia ogólne ukazujące naturalne wzniesienia i bujną roślinność. Budowle miejskie kadrował nie tylko samotnie, ale patrzył na nie poprzez pojedyncze drzewa sąsiadujące z wieżami kościołów i dachów. Uzyskiwał w ten sposób bardzo ciekawe efekty.

Czechowicz jako pierwszy w Wilnie wykonywał zdjęcia wnętrz kościelnych (np. znane ujęcie kaplicy Świętego Kazimierza w katedrze) i zamku w Werkach. Czechowicz również jako pierwszy w Wilnie fotografował peryferyjne dzielnice miasta i sceny z życia codziennego mieszkańców przedmieścia (np. "Dzielnica Popławy").

Słynny w XX wieku fotograf Jan Bułhak nazywał go "ojcem fotografii wileńskiej".

Negatywy i odbitki Czechowicza oraz jego żony trafiły do kolekcji Sleńdzińskich, które później zasiliły Galerię im. Sleńdzińskich w Białymstoku. Dwadzieścia dziewięć oryginalnych klisz Józefa Czechowicza posiada Muzeum Narodowe w Warszawie. W 1967 roku zostały one zakupione od Ludomira Sleńdzińskiego. Dziewięćdziesiąt negatywów szklanych i ponad dwieście oryginalnych odbitek jest przechowywanych w zbiorach Muzeum Historyczno-Etnograficznego w Wilnie. Dwa albumy widoków Wilna, wydane w 1881 roku, znajdują się w Bibliotece Litewskiej Akademii Nauk, około stu fotografii posiada biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego.

Na podstawie: Inf.wł., www.city.bialystok.pl/kultura



Zdjęcia, montaż: Rajmund Rozwadowski