Wznowiono badania archeologiczne Wielkiej Synagogi Wileńskiej


Wielka Synagoga Wileńska w latach I wojny światowej, fot. lt.wikipedia.org
W poniedziałek, 1 lipca, wznowiono badania archeologiczne na terytorium kompleksu Wielkiej Synagogi Wileńskiej (ul. Vokiečių 13A). Potrwają do 19 lipca. Prowadzi je zespół specjalistów z Litwy, Izraela i Stanów Zjednoczonych ze środków Funduszu Dobrej Woli oraz członków grupy badawczej. Partnerzy projektu – Litewska Wspólnota Żydowska, Izraelska Służba Starożytności. Działania wspiera Samorząd m. Wilna.



W ciągu ośmiu lat na terytorium Wielkiej Synagogi Wileńskiej kilkakrotnie prowadzono prace wykopaliskowe. W 2011 roku udało się ustalić miejsce byłej synagogi i odkryć dość dobrze zachowane fragmenty budynku. W latach 2016-2018 odkryto część należącego do wspólnoty żydowskiej budynku łaźni publicznych, pozostałości dwóch mykew (łaźni rytualnych), odsłonięto fragmenty bimy – centralnego miejsca w synagodze z pulpitem do czytania Tory.

W 2019 roku badania pozostałości Wielkiej Synagogi Wileńskiej są kontynuowane, a ich głównym celem jest odsłonięcie miejsca aron ha-kodesza – szafy ołtarzowej do przechowywania zwojów Tory. Badania prowadzone są w celach naukowych.  

W trzecim tygodniu pracy (15-19 lipca) przebieg badań zostanie zaprezentowany mieszkańcom i gościom miasta, organizowane będą wycieczki. Dokładne daty i godziny będą podane w późniejszym terminie.  


Wnętrze Wielkiej Synagogi Wileńskiej na rysunku Franciszka Smuglewicza z około 1786 roku, fot. lt.wikipedia.org

Latem ub. roku stołeczne władze obiecały, że budynek byłego przedszkola, które zostało wybudowane w miejscu Wielkiej Synagogi Wileńskiej, w ciągu kilku lat zostanie wyburzony, a do 2023 roku pamięć o synagodze zostanie odpowiednio uwieczniona.

W grudniu ub. roku przedstawiciele grupy roboczej powołanej z inicjatywy Litewskiej Wspólnoty Żydowskie wydali komunikat, w którym zaznaczyli, że Wielka Synagoga Wileńska nie może zostać odbudowana, ważne jednak jest odpowiednie zabezpieczenie jej pozostałości i uwypuklenie unikalnego znaczenia tego obiektu dla dziedzictwa żydowskiego.

„Najlepszym sposobem zachowania Wielkiej Synagogi Wileńskiej jest ocalenie artefaktów i opowiadanie wspaniałej historii litwaków przyszłym pokoleniom poprzez sugestywne niematerialne doświadczenie, jakim emanuje to wyjątkowe miejsce” – cytowany był w komunikacie członek grupy eksperckiej Sergejus Kanovičius. Eksperci proponowali również wykorzystanie przekazów tekstowych i środków multimedialnych do zapoznania odwiedzających to miejsce z jego wartościami. Zaproponowano też powiązanie tego obiektu z innymi zabytkami żydowskiego Wilna oraz zaprojektowanie przestrzeni Wielkiej Synagogi Wileńskiej w ten sposób, by była ona atrakcyjna zarówno dla turystów, jak i mieszkańców miasta oraz dostępna do zwiedzania przez całą dobę. Użytkowanie owej przestrzeni ma być niekomercyjne. Rozwiązania oraz proces rekonstrukcji miałyby być uzgadniane z Litewską Wspólnotą Żydowską.

Wielka Synagoga Wileńska była jednym z najważniejszych centrów wspólnoty żydowskiej od końca XVI wieku aż do II wojny światowej. Ze względu na swoje znaczenie dla kultury żydowskiej Wilno nazywane było Jerozolimą Północy. W czasie II wojny światowej synagoga znacznie ucierpiała, świątynia została jednak ostatecznie wyburzona przez władze sowieckie w latach 50. XX wieku, a w jej miejscu wybudowano dwupiętrowy budynek przedszkola, w którym przed kilkunastu laty rozlokowała się szkoła początkowa, przeniesiona potem z tego miejsca w inne.

Na podstawie: vilnius.lt, inf. wł.