sierpień
Dzień Konserwatora Zabytków
Władysław Anders - polski generał z okresu II wojny światowej, wybitny dowódca 2. Korpusu Polskiego, uczestnik kampanii włoskiej i bitwy pod Monte Cassino, naczelny wódz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Urodził się 11 sierpnia 1892 r. w Błoniu, w okolicy Kutna. Studiował w Rydze na wydziale politechniki. W 1913 r. został powołany do armii carskiej i rozpoczął służbę w wojsku rosyjskim. Po wybuchu I wojny światowej walczył w stopniu porucznika w armii carskiej. W 1917 r. ukończył kurs Akademii Sztabu w Petersburgu, co umożliwiło mu objęcie stanowiska szefa sztabu 7. Dywizji Piechoty. W powojennej Polsce zgłosił się do Wojska Polskiego. Został szefem sztabu Armii Wielkopolskiej i walczył w powstaniu wielkopolskim. W okresie wojny polsko-bolszewickiej był dowódcą 15. Pułku Ułanów Poznańskich. W październiku 1921 r. został skierowany na studia w Ecole Superieure de Guerre w Paryżu. W 1924 r., po powrocie do Polski, został dyrektorem nauk na kursie dla wyższych dowódców w Warszawie, otrzymał nominację do stopnia pułkownika. Rok później został komendantem Warszawy, a w 1926 r. szefem sztabu w Generalnym Inspektoracie Kawalerii. W trakcie zamachu majowego kierował siłami rządowymi i opowiedział się przeciwko Piłsudskiemu. W 1928 r. Anders został dowódcą Kresowej Brygady Kawalerii. W 1934 r. awansowany do stopnia generała brygady. Podczas kampanii wrześniowej dowodził Garnizonem Baranowicze. 29 września, ranny, dostał się do radzieckiej niewoli. Początkowo więziono go we Lwowie. W lutym 1940 r. został wywieziony do Moskwy, gdzie umieszczono go na Łubiance. Sowietom nie udało się złamać Andersa, który, mimo wielokrotnych prób namówienia go, nie zdecydował się na wstąpienie do Armii Czerwonej. 4 sierpnia 1941 r., na podstawie porozumienia polsko-sowieckiego, Anders został zwolniony. Układ Sikorski-Majski podpisany 30 lipca w Londynie przewidywał także tworzenie polskich jednostek wojskowych na terenie Związku Radzieckiego. W dniu zwolnienia mianowano Andersa naczelnym dowódcą Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. 11 sierpnia uzyskał stopień generała dywizji. Anders przystąpił do organizowania polskich jednostek. W 1943 r. został mianowany dowódcą 2. Korpusu Polskiego. Wraz z jednostką miał wziąć udział w kampanii włoskiej, walcząc w szeregach brytyjskiej armii. Po przybyciu na Półwysep Apeniński Polacy pod wodzą Władysława Andersa stoczyli bitwę pod Monte Cassino. Dowódca 2. Korpusu Polskiego coraz częściej przebywał w Londynie, stał się zdecydowanym przeciwnikiem polityki lansowanej przez Stanisława Mikołajczyka. Szczególne emocje wzbudzał w Andersie fakt przegrywania sprawy Kresów Wschodnich przez polskich dyplomatów. Od 26 lutego do 21 czerwca 1945 r. Anders pełnił funkcję Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Polskich Sił Zbrojnych. W 1946 r. został Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Niestety, powojenne władze pozbawiły gen. Andersa obywatelstwa polskiego, co spowodowało, że zamieszkał w Londynie. Proponowano mu wstąpienie do Armii Czerwonej, ale Anders propozycję odrzucił. W międzyczasie sprawował funkcje wiceprezydenta RP na uchodźstwie i przewodniczącego Skarbu Narodowego. 16 maja 1954 r. otrzymał awans do stopnia generała broni. Władysław Anders zmarł 12 maja 1970 r. w Londynie. Zgodnie z życzeniem został pochowany u boku swoich żołnierzy na cmentarzu w Monte Cassino.