Ilona Lewandowska

We czwartek, 20 października, Polski Teatr Studio w Wilnie zaprosił swoich widzów do współtworzenia spektaklu „Operacja Zima”, w którym przypomina o jednej z najbardziej barwnych i niesłusznie zapomnianych postaci polskiej historii — kpt. Aleksandrze Myszkowskim.

Dla Józefa Mackiewicza Wilno było swego rodzaju miastem-państwem na zawsze wpisanym w szeroki kraj, jego najwspanialszą pars pro toto – mówi „Kurierowi Wileńskiemu” prof. Adam Fitas, literaturoznawca, który 7 września gościł w Wilnie na międzynarodowej konferencji naukowej „Świadkowie Katynia: Józef Mackiewicz i Stanisław Swianiewicz”.

W związku z 90. rocznicą śmierci Maironisa o jego twórczości literackiej i stosunku do Polaków z dr Ireną Fedorowicz z Uniwersytetu Wileńskiego rozmawia Ilona Lewandowska.

„To właśnie Polacy stąd mogą najwięcej powiedzieć o ludziach, którzy na swoich barkach nieśli podtrzymywanie polskiej kultury i polskiego języka na Wileńszczyźnie w czasach niezwykle trudnych, a nadal pozostają nieznani, bo działali bardzo lokalnie. Chciałbym więc, aby uczestnicy naszych spotkań podzielili się ze mną swoją wiedzą o takich osobach, może zaproponowali kontakt ze świadkami ich działalności” — mówi „Kurierowi Wileńskiemu” Adam Hlebowicz, dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN i redaktor wydawnictwa „Zostali na Wschodzie. Słownik inteligencji polskiej w ZSRS 1945–1991”.

Na prośbę samorządu rejonu trockiego dr Darius Baronas i prof. Alfredas Bumblauskas ustalili symboliczną datę powstania Trok. Według nich miasto może obchodzić jubileusz 700-lecia w przyszłym roku.

Stosy papierów, zdjęć, kartek świątecznych przechowywane są w niejednym domu na Wileńszczyźnie. Czasem przeszkadzają, zajmują niepotrzebnie miejsce, a czasem – stają się bezcennym świadectwem przeszłości. Zależy to nie tylko od oryginalności zbiorów, lecz także od zaangażowania archiwisty amatora. Nie ma wątpliwości, że w tej dziedzinie niedoścignionym wzorem był Jan Pakalnis.

W 1920 r. Wojsko Polskie broniło nie tylko własnych granic. W czasie operacji „Zima”, niepodległej Łotwy przed nacierającą Armią Czerwoną broniło dwukrotnie więcej Polaków niż Łotyszy. Jak to było możliwe? Do powstania polsko-łotewskiego sojuszu przeciwko bolszewikom doprowadził tajny agent – kpt. Aleksander Myszkowski. W Wilnie rozpoczęto właśnie prace nad filmem dokumentalnym o jego działalności.

23 października Sąd Dzielnicowy miasta Wilna zezwolił Małgorzacie Runiewicz-Wardyn na zapis imienia w dokumentach w oryginalnej, polskiej wersji. To 7. sprawa rodziny Wardynów w litewskich sądach i jeszcze nie ostatnia. Wyrok ma jednak szczególne znaczenie dla mieszkających na Litwie Polaków.

Nowy Dom Polski został otwarty na kresach Wileńszczyzny - ok. 100 km od Wilna, w Nowych Święcianach. Mimo że Polacy stanowią tu ok. 30 proc. mieszkańców, od wielu lat nie mają polskiej szkoły. Troska o podtrzymywanie polskiej kultury i języka napotyka tu na o wiele większe trudności niż w rejonie wileńskim czy solecznickim. Dzięki nowo otwartej placówce zostanie rozwiązany jeden z największych problemów, z jakimi borykała się wspólnota, czyli brak miejsca na jakąkolwiek działalność.