Własne

W tym roku dobiegają końca obchody stulecia odrodzenia i ostatecznego ukształtowania II Rzeczypospolitej. Proces tworzenia nowej Polski i jej granic zakończyło włączenie w skład II RP Ziemi Wileńskiej – już w lutym przypada 100. rocznica decyzji Sejmu Litwy Środkowej o przyłączeniu do Rzeczypospolitej Polskiej, zaś w kwietniu 1922 r. Sejm Ustawodawczy II RP przyjmuje ustawę „O objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską”. Przygotowany przez polski rząd projekt uroczystego „Aktu złączenia”, w którym zapowiadano nadanie autonomii Ziemi Wileńskiej, (podobnej do tej jaką miało województwo śląskie) został odrzucony przez delegację Sejmu Litwy Środkowej, co doprowadziło do poważnego kryzysu politycznego, zakończonego nawet dymisją rządu RP! Skąd takie emocje? Dlaczego właśnie Wileńszczyzna była ostatnim „puzzlem” w układance granic i regionów odrodzonej Polski, a województwo wileńskie powstało dopiero w 1926 roku? Czy Litwę Środkową można porównywać do obecnej Republiki Kosowa, separatystycznych „republik” Doniecka i Ługańska, czy raczej do Kraju Kłajpedzkiego, zdobytego dla Litwy podczas „powstania”, wzorowanego na „buncie” gen. Żeligowskiego? Odpowiedzi na te oraz inne pytania będziemy wspólnie szukali w nowym cyklu historycznym „Litwa Środkowa”, będącym kontynuacją opowieści „Wilno i wilnianie w wojnie 1920 r.” Zapraszamy na wspólną wędrówkę po naszej przeszłości!

Jest w nocy wigilijnej moc zginająca głowy niedowiarków przed majestatem Boskim. Jest potęga idąca z zaświatów i trafiająca nawet do ludzi będących dalej od wiary i Kościoła. Na nic rozumne systemy i konstrukcje filozoficzne, które rozpadają się niby zamki z piasku – wobec wykwitającego z najgłębszych pokładów w wigilijny wieczór poczucia jedności. W wigilię Bożego Narodzenia pękają na chwilę lody, okrywające ludzkie serca. Zostawiamy wszystkie nasze inne sprawy, bóle, spory i zwady, zaciekłość i porywy namiętności. Wsłuchajmy się w cichą noc, chociaż nie zawsze wybieloną śniegiem, ale okrytą niebem, na którym wypatrujemy pierwszej gwiazdy.

Podsumowując poprzedni rok budowlany (1938) mówiono, iż proces „europeizacji” Wilna przebiegał w dobrym kierunku. Pisano nawet o „rekordzie”, gdyż szereg inwestycji - przynajmniej w niektórych miejscach - zmieniał oblicze miasta. Dotyczyło to zwłaszcza w grupie robót drogowych, bowiem aż 3,5 km jezdni miało zmienioną nawierzchnię, a było tych więcej niż we wszystkich poprzednich latach razem wziętych. Na remontowanych ulicach dodane były nowoczesne chodniki, a w niektórych przypadkach wyrównany był ich przebieg. Nowe oblicze otrzymywały ulice: Zawalna, Sadowa, Gościnna, Zakretowa, Szawelska, Dobrej Rady, Legionowa. Nowa kostka bazaltowa pokryła reprezentacyjną ulicę Mickiewicza. Dobry wynik osiągnięty został także przy poszerzaniu sieci wodociągowo-kanalizacyjnej oraz budowie wałów ochronnych Wilii. Nie inaczej było w grupie inwestycji przemysłowych oraz budownictwa mieszkaniowego.

Wraz z rozpoczęciem się okresu adwentowego w kościele katolickim na portalu Wilnoteka ruszył projekt „Rekolekcje za kółkiem”. W każdy piątek o godz. 12.00 czasu lokalnego zapraszamy na kolejne odcinki do słuchania na żywo na kanale Wilno live. Pierwszym gościem - ks. prałat Wacław Wołodkowicz!

Rosło natężenie walk pomiędzy narodami, które niegdyś tworzyły wspólne państwo. W połowie października wojska gen. Żeligowskiego bez większego oporu spychały Litwinów na zachód i północ od Wilna. Zostały zajęte Troki, Landwarów, Rykonty, Rzesza i Niemenczyn. Po skoncentrowaniu większych sił piechoty i artylerii 18 października 3. litewska dywizja piechoty rozpoczęła kontrofensywę na kierunku Rykonty i Troki.

Po zwycięskiej Bitwie Niemeńskiej Polacy zachowali impet natarcia i starali się wyzwolić maksymalnie większe terytorium zanim jeszcze toczyły się rokowania pokojowe w Rydze. Żołnierzom, z pułków o kresowym rodowodzie pościg za wrogiem i ostatnie boje wojny z bolszewikami nabrały innego jeszcze znaczenia - oni powracali w rodzinne strony. Dlatego wykazywali jeszcze większe poświęcenie bądź popisywali się brawurą. Przykład taki, niestety, o smutnym zakończeniu, przytacza w swej książce plut. Stefan Szyłkiewicz: „Pod Zasulem padli ułani Banikowski i Zalewski, jeden z nich pochodził z tej wsi. Może chciał pozuchować. Może chciał być pierwszy w rodzinnej wsi, odsłonił się czy pierwszy szedł do ataku. Kula go nie oszczędziła”.

Polska ofensywa znad Wieprza całkowicie zmieniła losy wojny polsko-bolszewickiej. Szybki marsz Armii Czerwonej na Warszawę zamienił się w jeszcze szybszą i nieraz bezładną ucieczkę. W tym zwycięstwie wilnianie również mieli swój niebagatelny wkład. Kiedy kresowiacy z 1. Dywizji Litewsko-Białoruskiej walczyli o Radzymin, kawalerzyści o wileńskim rodowodzie patrolowali linię frontu lub grasowali na tyłach wroga, dezorganizując jego zaplecze. Ostatecznie wszyscy dołączyli do pościgu. "Nie marnego kontredansa, lecz wściekłego galopa rznęła muzyka wojny!" - napisał Józef Piłsudski o Bitwie Warszawskiej.

Rozkaz nr 8358/III z dnia 6 sierpnia 1920 r. zakładał koncentrację wojska polskiego w okolicy Dęblina i rozpoczęcie kontrofensywy znad Wieprza. Ostatecznie ten manewr przesądził o polskim zwycięstwie, lecz istniało duże ryzyko utraty Warszawy, a może i klęska w wojnie, gdyż uszczuplone zostały siły do obrony stolicy. Zanim ruszy polska ofensywa, należało wytrzymać napór bolszewicki na przedmościu warszawskim. Tam też znalazła się 1. Dywizja Litewsko - Białoruska i w jej składzie Wileński Pułk Strzelców. Pod Radzyminem wilnianie okryli się chwałą, okupioną jednak krwią.

Lata 1933 i 1934 związane były z nadziejami na przełamanie skutków kryzysu gospodarczego przez pobudzenie ruchu inwestycyjno-budowlanego, a tym samym ograniczenie bezrobocia. Według Instytutu Badania Koniunktur Gospodarczych i Cen rozmiary inwestycji spadły do 1/5 stanu w 1928 roku. Nadzieje na zmiany budziła zwłaszcza rządowa akcja budownictwa pod hasłem „Tani Dom Własny”, zainicjowana w 1932 roku. Rozporządzenia w tej sprawie rozpatrywane były przy okazji każdej dyskusji wśród fachowców. Ważne były rzecz jasna szczegóły, ale nikt nie kwestionował założeń ogólnych. Wśród założeń akcji były wnioski, aby wspierać budownictwo mieszkalne z materiałów tańszych, w tym głównie drewniane. Pod względem poważniejszych inwestycji Wilno było jednak na marginesie planów państwa. Trudno było się przebić wobec projektów przedstawianych przez większe ośrodki miejskie oraz związanych z intensywnym rozwojem Gdyni.