Własne

Arbon to, Arbon tamto, Arbon siamto…. Ileż to razy wilnianie słyszeli tę nazwę w ciągu całego roku 1931. Arbon to coś, co miało być panaceum na rozwiązanie problemów komunikacji miejskiej w Wilnie. Sprawa jej ustanowienia z pomocą szwajcarskiej firmy miała wiele wątków. Artykuł nie dotyczy całości zagadnienia, lecz jedynie okoliczności, w jakich autobusy się pojawiły i zaczęły kursować.

Słowa byłego premiera Litwy Andriusa Kubiliusa, odnoszące się do wypowiedzi lidera AWPL Waldemara Tomaszewskiego, który mówił o sytuacji na Ukrainie, mieszczą się w katalogu najbardziej osobliwych i dziwnych, jakie słyszałem z ust poważnego, bądź co bądź, polityka.

Kiedy jestem w Wilnie, nie wiadomo który raz, gdyż dawno straciłem rachubę, przyszedł czas, gdy trochę mniej zwracam uwagę na budynki. Znam je doskonale od lat, znam ich historię, obserwuję zmiany w wyglądzie. Potrafię powiedzieć, co się w nim kiedyś znajdowało i jakie miały numery z nazwą ulicy w różnych czasach. Zacząłem spacerować po ulubionych ulicach z głową zadartą do góry lub nisko w dół. Szukam mniej mi znanych śladów z przeszłości Wilna, na które dotąd nie zwracałem uwagi. Ślady przeszłości w postaci włazów do kanalizacji z napisami: Вильнo, Wilno, Вильнюс, Vilnius znajdziemy w mieście wiele. Mnie zaintrygowała natomiast czerwonawa cegła, jaką wyłożona jest nawierzchnia kilku uliczek odchodzących od Zamkowej i Wielkiej. Postanowiłem poszukać informacji na ten temat.

29 października w Małej Auli Uniwersytetu Wileńskiego wpływowy filozof i socjolog profesor Zygmunt Bauman wygłosił wykład zatytułowany „Online/Offline. Life between two words - contradictory or compatible? And to what effect?...” („Online/Offline. Życie pomiędzy dwoma światami - sprzeczne czy zgodne? I do jakiego stopnia?...”). Urodzony w 1925 roku w Poznaniu prof. Zygmunt Bauman jest jednym z najważniejszych i najbardziej wnikliwych komentatorów i krytyków kultury współczesnej. Prelekcja została zorganizowana przez Instytut Polski w Wilnie i poświęcona była wpływowi nowych mediów, przede wszystkim internetu oraz związanych z nim zaawansowanych technologii komunikacyjnych, takich jak Skype, Facebook czy Twitter, na więzi społeczne oraz wartości współczesnego świata. Według statystyk przywołanych przez prof. Baumana przeciętny mieszkaniec naszego globu spędza około siedmiu godzin dziennie, komunikując się z innymi ludźmi za pośrednictwem ekranów komputerowych, smartfonów i innych urządzeń elektronicznych - w świecie online.

Ostatni z moich tekstów zamieszczonych na łamach portalu Wilnoteka.lt zatytułowany "Rzecz o hipokryzji i historii czyli refleksje na rocznicę 17 września", wywołał komentarze na naszym fejsie. Bardzo zresztą mnie to ucieszyło. Fejsbukowa dyskusja ogniskowała wokół, nazwijmy to, wątku białoruskiego w tymże tekście. W związku z tak żywym zainteresowaniem czytelników tematyką dotyczącą Białorusi uznałem, że warto pozostać jeszcze w tym kręgu. Dziś więc, trochę o tym, co się dzieje w państwie „Baćki” Łukaszenki, ale będzie o sprawach naszych - polskich.

Nie, nie chodzi tu o miłosne perypetie Litwinów w Londynie, raczej o filmowy flirt Brytyjczyka w Wilnie. Dlaczego do "Sofii" z miłością mówi się "Zosie"? Jak mocnym afrodyzjakiem może być język litewski? Czy litwomani z lat 1905-1910 krzyczeli na wiecach "Lie-tu-va!"?Podobnie jak kibice koszykówki sto lat później? I czy Rosjanie za to do nich strzelali? Dlaczego wyzwolona feministka-nacjonalistka natychmiast po zdradzie przez ukochanego rwie się z nim do ołtarza, na przekór rodzicom? Na te wszystkie pytania próbuje odpowiedzieć Brytyjczyk Bob Mullan - dokumentalista BBC, który przybył na Litwę jako wolontariusz Caritasu i doznał tu olśnienia reżyserskiego w fabule. Tak mocnego, że ma w jednym miesiącu aż dwie premiery, a kolejny "litewski" scenariusz w zanadrzu. I kto mówi, że kino na Litwie jest martwe?

Nie wiem dlaczego, ale każda kolejna rocznica wybuchu II wojny światowej, zawsze kojarzy mi się z obrazami obrony Westerplatte przez Wojsko Polskie przed nacierającymi Niemcami. Ilekroć zadumam się w dniu 1 września nad tą największą w dotychczasowych dziejach Polaków klęską, jaką była dla bez wątpienia ostatnia w Europie wojna światowa, którą powinniśmy określać mianem polskiej katastrofy dziejowej, tylekroć mam przed oczyma fragmenty niemieckich kronik filmowych z ostrzału Westerplatte przez pancernik Schleswig-Holstein. Nakładają się na to zapamiętane sceny, z całkiem udanego moim zdaniem, filmu pt. „Westerplatte” w reżyserii Stanisława Różewicza, który powstał w 1967 roku.

W maju br. pisałem w Wilnotece o skandalicznej sytuacji, jaka ma miejsce w dawnym zaścianku szlacheckim Surkonty, znajdującym się obecnie w granicach Białorusi. Rzecz dotyczy budowania przez miejscowy kołchoz Bolciszki obór dla krów w odległości zaledwie kilkudziesięciu kroków od cmentarza wojennego, gdzie spoczywają szczątki żołnierzy Okręgu Nowogródzkiego Armii Krajowej, poległych w walce z NKWD w 1944 r. (Więcej tu: http://www.wilnoteka.lt/pl/artykul/ferma-krow-obok-grobow-naszych-bohaterow).

Różnica 818 godzin języka litewskiego w ciągu 12 lat edukacji dzieli maturzystów szkół litewskich i nielitewskich, zaś egzamin zdają taki sam - oficjalnie przyznali to nawet urzędnicy litewskiego Ministerstwa Oświaty i Nauki, którzy zawsze traktowali polskie szkolnictwo na Litwie jako dopust Boży. Nawet oni. A mimo to prezydent Dalia Grybauskaitė z trybuny sejmowej grzmi, że to "język litewski staje się zakładnikiem…".