Akt unii krewskiej - na Polskiej Liście Krajowej Programu UNESCO

Akt unii krewskiej z 1385 r. to niewielkich rozmiarów dokument (330 na 225 mm) spisany na pergaminie w języku łacińskim. Pisarz sporządzał go w pośpiechu, o czym świadczą skreślenia i poprawki. Do dokumentu było przywieszone pięć pieczęci litewskich: Jagiełły, Skirgiełły, Korybuta, Witolda i Lingwena. Żadna z nich nie zachowała się do dziś. Po czterech pozostały pergaminowe paski, a po piątej tylko nacięcie w pergaminie.

Dokument ten zapoczątkował chrystianizację Litwy i jej zbliżenie z Polską, co dwa wieki później doprowadziło do zawarcia w 1569 r. Unii Lubelskiej i powstania Rzeczpospolitej Obojga Narodów.  

Zgodnie z zapisami aktu unii krewskiej Jagiełło otrzymywał tron polski poprzez małżeństwo z królową Polski Jadwigą, a w zamian zobowiązywał się do podjęcia starań o odzyskanie wszelkich ziem utraconych przez Koronę.

Przechowywany w Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej dokument jest dobrze zachowany. W 2006 roku przeszedł renowację, którą przeprowadziła konserwator dzieł sztuki Ewa Pietrzak. 

"Cieszę się, że ten dokument trafił na listę. Jest przechowywany na Wawelu od niepamiętnych czasów. Uważa się, że nie jest to w istocie akt unii polsko-litewskiej, lecz dokument, w którym Jagiełło potwierdza warunki, jakie spełni, jeśli dostanie Jadwigę za żonę. Ale to pierwszy dokument, w którym następuje umowa pomiędzy dwoma państwami, inicjuje on cały szereg umów, których zwieńczeniem jest akt Unii Lubelskiej" - powiedział PAP dyrektor Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej ks. prof. Jacek Urban. "Jesteśmy w UE i cenimy te dokumenty, które doprowadziły do fenomenu, jakim była unia polska-litewska, która przetrwała kilka stuleci i może być wzorem dla UE" - dodał ks. prof. Urban.

Program UNESCO Pamięć Świata powstał w 1992 r. w celu zapewnienia długotrwałej ochrony dziedzictwa dokumentacyjnego. Międzynarodowa Lista Pamięci Świata jest tworzona od 1997 r. i liczy obecnie ok. 350 wpisów dotyczących dokumentów zróżnicowanych pod względem treści, czasu i miejsc powstania, a także nośników, na których zostały one utrwalone. Czternaście dokumentów na tej liście reprezentuje dziedzictwo polskie.

Oprócz międzynarodowej listy, w ramach Programu Pamięć Świata tworzone są rejestry gromadzące obiekty o szczególnej wartości dla kultury lub historii polskiej lub innych kultur, jeśli znajdują się w zbiorach polskich instytucji. 

Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata została zainaugurowana w 2014 r. Wpisano wówczas na nią 11 obiektów m.in. Konstytucję 3 maja 1791, Złoty kodeks gnieźnieński, Kronikę Galla Anonima z XII w., akt lokacji Krakowa z 1257 r., Kazania świętokrzyskie z II poł. XIII w., autograf "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza.

Na podstawie: PAP