Co łączyło Władysława Reymonta i Połągę?
Wilnoteka.lt, 18 lipca 2017, 13:12
Muzeum Bursztynu - były pałac F. Tyszkiewicza w Połądze, fot. palangatic.lt
To, że Połąga jest największym i najbardziej znanym litewskim kurortem, wiedzą wszyscy. Czy wielu jednak słyszało o tym, że na początku XX wieku określana była jako "nadbałtyckie Zakopane" i że lubili tu wypoczywać i tworzyć Stanisław Ignacy Witkiewicz, Henryk Sienkiewicz czy Władysław Reymont? Ten ostatni w Połądze pracował nad powieścią "Chłopi", za którą w 1924 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Na początku XX wieku Połąga była jednym z centrów polskiej kultury.
Dzieje Połągi jako uzdrowiska, które stało się jednym z kilku najważniejszych miejsc spotkań ponad podziałami polskiej elity kulturalnej, w wydanej w 2011 r. książce "Nadbałtyckie Zakopane. Połąga w czasach Tyszkiewiczów" świetnie opisała honorowa obywatelka Połągi, była minister kultury i dziedzictwa narodowego RP Małgorzata Omilanowska.
Połąga należała do Tyszkiewiczów przez ponad 100 lat - do roku 1940. Kameralne uzdrowisko w Połądze pod koniec XIX w. założyli Feliks i Antonina Tyszkiewiczowie - postanowili wtedy zbudować tu rodzinną rezydencję. To był przełom w dziejach okolicy. Do budowy pałacu zatrudniono niemieckiego architekta Franza H. Schwechtena, zaprojektowanie parku powierzono Edouardowi André, cenionemu w świecie twórcy ogrodów.
Miejsce szybko stało się popularne w polskich kręgach artystycznych. W folderach reklamowych nazywano je "nadbałtyckim Zakopanem". Bywał w nim Stanisław Witkiewicz, ojciec Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) - malował tu pejzaże marynistyczne, zaprojektował dla Połągi dom zdrojowy w polskim stylu narodowym (niezrealizowany). Ze względów patriotycznych polska elita kulturalna nadawała powstającym willom imiona pochodzące z "Trylogii" Henryka Sienkiewicza. Zespół XIX-wiecznej drewnianej zabudowy nadmorskiego uzdrowiska zachował się do czasów współczesnych.
Witraże w kościele wykonał słynny warsztat Żeleńskich z Krakowa - zaprojektował je Stefan Matejko (bratanek Jana). W Połądze bywali też Henryk Sienkiewicz, Lucjan Rydel, Tadeusz Miciński i malarz Leon Wyczółkowski. Stanisław Ignacy Witkiewicz pozostawił sporo związanych z Połągą tekstów i rysunków, Leon Wyczółkowski z zapałem malował połąskie sosny na nadmorskich wydmach, z kolei Władysław Reymont pracował w Połądze nad powieścią "Chłopi".
Wiadomo, że latem 1905 roku W. Reymont wynajmował pokoje w willi "Olga". Potwierdza to jego korespondencja ze szwagrem Wincentym Schatzschneiderem i Marią Maciejowską.
Willa "Olga" w Połądze, w której zatrzymywał się W. Reymont, fot. vakarinepalanga.lt/Archiwum Muzeum Połągi
W liście do krewnego z 2 lipca 1905 r. pisał: "Siedzimy już od przeszłej środy w Połądze - jest nam nadzwyczajnie. Morze cudowne, wybrzeże olbrzymie, lasy, piaski cieszą, ja robię z taką aktywnością, jak dawniej nie robiłem. Dość, że prócz Chłopów i inne rzeczy jąłem skrobać (...)".
Wrażenia z pobytu w Połądze obok spraw finansowych opisuje również w drugim liście z kurortu datowanym 24 lipca oraz w liście trzecim z 7 sierpnia 1905 roku. Zachwyca się w nich pięknem Morza Bałtyckiego, lasami sosnowymi, czystym powietrzem i ciszą.
Jak ustalili poeta i krytyk literacki Tomasz Jodełka-Burzecki oraz filolog i literaturoznawczyni Barbara Koc, którzy wydali książkę z listami W. Reymonta, podczas pobytu w Połądze pisarz pracował nad III częścią powieści "Chłopi", ale również - nad nowelami "Ave Maria", "Tęsknota", "Burza", "Na krawędzi" i "Z konstytucyjnych dni". B. Koc znalazła również informację o ówczesnych rozrywkach osób tam wypoczywających. Otóż, letnicy zorganizowali konkurs piękności, który wygrała Aurelia Reymont, żona pisarza. Wydarzenie to uwiecznił w wierszu przyjaciel Reymontów - poeta, satyryk, bajkopisarz okresu Młodej Polski Jan Lemański.
Odwiedzać Połągę lubił również inny laureat literackiej Nagrody Nobla - Josif Brodski. Kilkakrotnie wspomina to miasto w swoich wierszach. Połąga uczciła pamięć poety - od 2014 r. jego imię nosi most na rzeczce Rąžė, która płynie przez to miasto.
Na podstawie: vakarinepalanga.lt, pl.wikipedia.org, inf. wł.
Komentarze
#1 Połagę odwiedzał również