Co łączyło Władysława Reymonta i Połągę?


Muzeum Bursztynu - były pałac F. Tyszkiewicza w Połądze, fot. palangatic.lt
To, że Połąga jest największym i najbardziej znanym litewskim kurortem, wiedzą wszyscy. Czy wielu jednak słyszało o tym, że na początku XX wieku określana była jako "nadbałtyckie Zakopane" i że lubili tu wypoczywać i tworzyć Stanisław Ignacy Witkiewicz, Henryk Sienkiewicz czy Władysław Reymont? Ten ostatni w Połądze pracował nad powieścią "Chłopi", za którą w 1924 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Na początku XX wieku Połąga była jednym z centrów polskiej kultury.

Dzieje Połągi jako uzdrowiska, które stało się jednym z kilku najważniejszych miejsc spotkań ponad podziałami polskiej elity kulturalnej, w wydanej w 2011 r. książce "Nadbałtyckie Zakopane. Połąga w czasach Tyszkiewiczów" świetnie opisała honorowa obywatelka Połągi, była minister kultury i dziedzictwa narodowego RP Małgorzata Omilanowska.

Połąga należała do Tyszkiewiczów przez ponad 100 lat - do roku 1940. Kameralne uzdrowisko w Połądze pod koniec XIX w. założyli Feliks i Antonina Tyszkiewiczowie - postanowili wtedy zbudować tu rodzinną rezydencję. To był przełom w dziejach okolicy. Do budowy pałacu zatrudniono niemieckiego architekta Franza H. Schwechtena, zaprojektowanie parku powierzono Edouardowi André, cenionemu w świecie twórcy ogrodów. 

Miejsce szybko stało się popularne w polskich kręgach artystycznych. W folderach reklamowych nazywano je "nadbałtyckim Zakopanem". Bywał w nim Stanisław Witkiewicz, ojciec Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) - malował tu pejzaże marynistyczne, zaprojektował dla Połągi dom zdrojowy w polskim stylu narodowym (niezrealizowany). Ze względów patriotycznych polska elita kulturalna nadawała powstającym willom imiona pochodzące z "Trylogii" Henryka Sienkiewicza. Zespół XIX-wiecznej drewnianej zabudowy nadmorskiego uzdrowiska zachował się do czasów współczesnych.

Witraże w kościele wykonał słynny warsztat Żeleńskich z Krakowa - zaprojektował je Stefan Matejko (bratanek Jana). W Połądze bywali też Henryk Sienkiewicz, Lucjan Rydel, Tadeusz Miciński i malarz Leon Wyczółkowski. Stanisław Ignacy Witkiewicz pozostawił sporo związanych z Połągą tekstów i rysunków, Leon Wyczółkowski z zapałem malował połąskie sosny na nadmorskich wydmach, z kolei Władysław Reymont pracował w Połądze nad powieścią "Chłopi".

Wiadomo, że latem 1905 roku W. Reymont wynajmował pokoje w willi "Olga". Potwierdza to jego korespondencja ze szwagrem Wincentym Schatzschneiderem i Marią Maciejowską

Willa "Olga" w Połądze, w której zatrzymywał się W. Reymont, fot. vakarinepalanga.lt/Archiwum Muzeum Połągi

W liście do krewnego z 2 lipca 1905 r. pisał: "Siedzimy już od przeszłej środy w Połądze - jest nam nadzwyczajnie. Morze cudowne, wybrzeże olbrzymie, lasy, piaski cieszą, ja robię z taką aktywnością, jak dawniej nie robiłem. Dość, że prócz Chłopów i inne rzeczy jąłem skrobać (...)".

Wrażenia z pobytu w Połądze obok spraw finansowych opisuje również w drugim liście z kurortu datowanym 24 lipca oraz w liście trzecim z 7 sierpnia 1905 roku. Zachwyca się w nich pięknem Morza Bałtyckiego, lasami sosnowymi, czystym powietrzem i ciszą.

Jak ustalili poeta i krytyk literacki Tomasz Jodełka-Burzecki oraz filolog i literaturoznawczyni Barbara Koc, którzy wydali książkę z listami W. Reymonta, podczas pobytu w Połądze pisarz pracował nad III częścią powieści "Chłopi", ale również - nad nowelami "Ave Maria", "Tęsknota", "Burza", "Na krawędzi" i "Z konstytucyjnych dni". B. Koc znalazła również informację o ówczesnych rozrywkach osób tam wypoczywających. Otóż, letnicy zorganizowali konkurs piękności, który wygrała Aurelia Reymont, żona pisarza. Wydarzenie to uwiecznił w wierszu przyjaciel Reymontów - poeta, satyryk, bajkopisarz okresu Młodej Polski Jan Lemański.

Odwiedzać Połągę lubił również inny laureat literackiej Nagrody Nobla - Josif Brodski. Kilkakrotnie wspomina to miasto w swoich wierszach. Połąga uczciła pamięć poety - od 2014 r. jego imię nosi most na rzeczce Rąžė, która płynie przez to miasto. 

Na podstawie: vakarinepalanga.lt, pl.wikipedia.org, inf. wł.

Komentarze

#1 Połagę odwiedzał również

Połagę odwiedzał również kilka lat wstecz spadkobierca Pałacu hr Tyszkiewicz.Pisała o tym prasa miejscowa i chwaliła jego znajomość używanego tu języka. Miał intencję powrotu do swego majątku ale wymagany czas oczekiwania na otrzymanie obywatelstwa litewskiego przekroczył by jego 110 rok życia .Zmarł dużo wcześniej

Sposób wyświetlania komentarzy

Wybierz preferowany sposób wyświetlania odpowiedzi i kliknij "Zachowaj ustawienia", by wprowadzić zmiany.