Odszedł Tadeusz Różewicz - ikona polskiej poezji współczesnej
Wilnoteka.lt, 24 kwietnia 2014, 12:39
Tadeusz Różewicz, fot. instytutksiazki.pl/J. Olek
We Wrocławiu zmarł Tadeusz Różewicz, doskonale znany i ceniony na świecie wybitny polski poeta, prozaik, dramaturg i eseista. Miał 92 lata. Tadeusz Różewicz jest autorem ponad 50 tomów wierszy, przetłumaczonych na kilkadziesiąt języków. Był wielokrotnie wymieniany jako kandydat do literackiej Nagrody Nobla. Poza granicami Polski ukazało się w przekładach na wszystkie ważniejsze języki świata około 60 wyborów jego liryki. Równolegle uprawiał twórczość sceniczną.
Osobne miejsce w jego dorobku literackim zajmuje twórczość sceniczna. Napisał między innymi tak głośne dramaty, jak: "Kartoteka", "Stara kobieta wysiaduje" i "Na czworakach", wystawiane na scenach całego świata. W jego sztukach elementy realistyczne przenikają się z teatrem absurdu. Sam Różewicz swój typ teatru nazywał teatrem realistyczno-poetyckim. Wprowadził do polskiego dramatu nowy typ bohatera, często bez wyraźnie określonej tożsamości, biernego, nieuporządkowanego wewnętrznie, zbliżonego trochę do bohatera średniowiecznych moralitetów przez to, że jest każdym, a zarazem nikim konkretnym.
Poezja Tadeusza Różewicza, przedstawiciela "Pokolenia Kolumbów", zdominowana jest przez wizję masowej śmierci, wyraża tragizm osamotnionej jednostki, zagubionej w powojennym świecie pełnym okrucieństwa i obojętności. Pisarz sam siebie nazywał twórcą "porażonym wojną". Dramatyzm jego poezji oddaje fragment najbardziej znanego wiersza, "Ocalony": "Mam dwadzieścia cztery lata, ocalałem, prowadzony na rzeź".
Po doświadczeniach wojny - jak niejednokrotnie mówił sam Różewicz - niemożliwe było uprawianie poezji takiej jak dawniej. Był jednym z pierwszych poetów, którzy zareagowali na okrucieństwa wojny nie tylko treścią poezji, ale zmianą jej formy, odrzuceniem romantycznego sztafażu, surowym obrazowaniem. Na drugim biegunie twórczości Różewicza znalazły się wiersze opowiadające o prostych uczuciach, o podstawowych wartościach: życzliwości, dobroci, przywiązaniu do miejsc i ludzi. Formalnie jego twórczość stanowiła kontynuację tradycji awangardy.
Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 r. w Radomsku. W czasie wojny należał do Armii Krajowej, działał pod pseudonimem "Satyr". Był także redaktorem podziemnego czasopisma "Czyn Zbrojny". W 1942 r. ukończył konspiracyjny kurs podchorążych. Pierwsze utwory publikował jeszcze przed wojną, między innymi w czasopismach "Pod znakiem Marii" i "Czerwone Tarcze", jednak jego pierwszy, powojenny zbiorek poetycki "Niepokój" jest uznawany za debiut. Po wojnie studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Od 1968 r. mieszkał we Wrocławiu, publikował głównie na łamach "Twórczości", "Odry" i "Dialogu". W ostatnim dziesięcioleciu ukazały się między innymi: poemat "Nożyk profesora", "Szara strefa" i "Wyjście". "Nie ma polskiej poezji i polskiej mowy bez Tadeusza Różewicza" - powiedział kiedyś Kazimierz Wyka. Noblistka, nieżyjąca już Wisława Szymborska również mówiła: "Nie mogę sobie nawet wyobrazić, jak wyglądałaby powojenna poezja polska bez wierszy Tadeusza Różewicza. Wszyscy mu coś zawdzięczamy, choć nie każdy z nas potrafi się do tego przyznać".
Tadeusz Różewicz sam wybrał dla siebie rolę samotnika. Nie zależało mu na rozgłosie, programowo nie uczestniczył w bieżącym życiu literackim, rzadko wypowiadał się na tematy publiczne. Wyjątkowo niechętnie udzielał wywiadów, nieczęsto zgadzał się na spotkania autorskie. Był wielkim samotnikiem polskiej literatury.
Na podstawie: IAR, inf.wł.
