Ustawa podpisana. Czy sprawa szkół przegrana?

Dalia Grybauskaitė wielokrotnie zapowiadała, że nie podpisze ustawy, jeżeli zawarte w niej zapisy będą oznaczały gorsze traktowanie Polaków na Litwie niż wobec Litwinów w Polsce. Szkopuł w tym, że systemy oświaty różnią się wieloma szczegółami i ich zestawienie otwiera możliwość wielorakich interpretacji. W ubiegłym tygodniu po przyjęciu ustawy przez Sejm Litwy, prezydent oświadczyła, że parlament uwzględnił jej sugestię, co przez wielu obserwatorów zostało przyjęte jako zapowiedź podpisania ustawy. Tak się rzeczywiście stało - dziś prezydent złożyła pod ustawą swój podpis.

Przebywająca dziś w Poniewieżu Grybauskaitė oświadczyła dziennikarzom, że ustawa pomoże mniejszościom narodowym na Litwie stać się pełnoprawnymi obywatelami. „Kierowałam się przede wszystkim tym, że wszystkim mniejszościom narodowym trzeba pomóc, by zostali pełnoprawnymi obywatelami, czuli się pełnowartościowi i szanowani, znali nasz drogi język” - powiedziała prezydent. Podkreśliła też, że Litwa stwarza mniejszościom narodowym lepsze warunki niż inne kraje Unii Europejskiej.

Zdaniem organizacji polskich na Litwie ustawa jest niedopuszczalna przede wszystkim dlatego, że jest niezgodna z prawem unijnym. Ponadto w ich odczuciu jest przejawem chęci przymusowej lituanizacji mieszkających na Litwie Polaków.

”To smutna wiadomość” - powiedział prezes Związku Polaków na Litwie, poseł Michał Mackiewicz. Wyraził żal, że prezydent nie uwzględniła apelu przedstawicieli mniejszości narodowych o zawetowanie ustawy. ”Będąc w Unii Europejskiej, Litwa oddala się od wartości europejskich, nie uwzględnia opinii społecznej, osób zainteresowanych. Bezwzględnie realizuje politykę asymilacji” - powiedział Mackiewicz.

Apele o niepodpisywanie ustawy kierowały: Akcja Wyborcza Polaków na Litwie, Związek polaków na Litwie, Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie ”Macierz Szkolna”, Forum Rodziców Szkół Polskich na Litwie. Podobnego zdania byli też Rosjanie ze Zrzeszenia Nauczycieli Rosyjskich Szkół na Litwie.

Poruszeni sprawą rodzice zapoczątkowali zbieranie podpisów przeciw ustawie. W ciągu kilku miesięcy stanowisko Polaków poparło ponad 60 tysięcy obywateli Litwy.

Władze Polski wielokrotnie apelowały do władz Litwy o nieprzyjmowanie ustawy w tym brzmieniu. Protestowały liczne organizacje polonijne, jak Kongres Polonii Amerykańskiej czy Polsko-Amerykańska Grupa Doradcza. Sprawa otarła się o Departament Stanu USA, biuro Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych OBWE. Europejska Fundacja Praw Człowieka udowodniła, że cytowane przez władze Litwy wyniki badań - dane dotyczące wpływu znajomości języka litewskiego na sytuację zatrudnienia Polaków - nie są zgodne z prawdą. Wszystko na nic.

Wygląda na to, że rację miał marszałek Sejmu RP Bogdan Borusewicz, gdy mówił, że odrodzona Litwa przejęła ideologię niechętnej Polakom przedwojennej Litwy. „My reagujemy na antypolską politykę Litwy, wykazując się wobec niej cierpliwością” - podkreślił Borusewicz w ubiegłym tygodniu. Jakie są efekty owej polityki cierpliwości, najlepiej widać właśnie dzisiaj.

Nowelizacja ustawy o oświacie wchodzi w życie z dniem 1 lipca br. Ustawa przewiduje, że w szkołach mniejszości narodowych na Litwie, w tym polskich, lekcje dotyczące historii Litwy, geografii Litwy, a także wiedzy o świecie w części dotyczącej Litwy będą prowadzone w języku litewskim. W języku litewskim w całości będzie nauczany przedmiot o nazwie ”podstawy wychowania patriotycznego”. Ustawa przewiduje, że od roku 2013 w szkołach litewskich i szkołach mniejszości narodowych egzamin maturalny z języka litewskiego zostanie ujednolicony.

Najbardziej brzemienny w skutkach jest jednak zapis o tzw. optymalizacji sieci szkół. Prowadzi on do tego, że w małych miejscowościach będą zamykane szkoły mniejszości narodowych, w tym polskie, a pozostawiane jedynie szkoły litewskie. Według społeczności polskiej na Litwie liczba szkół polskich na Litwie w efekcie zmniejszy się o połowę: z obecnych około 120 szkół polskich w Wilnie i na Wileńszczyźnie pozostanie około 60.

Szkoła - obok rodziny - jest podstawową instytucją podtrzymującą naturalne przekazywanie z pokolenia na pokolenie tożsamości narodowej: języka i tradycji. Uderzenie w szkoły jest uderzeniem w narodowość, dlatego niezgodność nowej ustawy z prawem unijnym jest oczywista dla wszystkich. Poza Litwinami oczywiście.

Na podstawie: BNS, PAP, inf.wł.