Warto wiedzieć: Wczesna nauka czytania według prof. Jagody Cieszyńskiej


Logo strony internetowej prof. J. Cieszyńskiej, fot. cieszynska.pl
Wszyscy pamiętamy z dzieciństwa trudny proces nauki czytania: poznawanie poszczególnych liter alfabetu, klasyczne „głoskowanie”, czyli analizę słowa i żmudne składanie poszczególnych głosek w wyrazy, czyli ich syntezę. Po roku ciężkiej pracy, przeciętny pierwszoklasista radził już sobie z odczytaniem prostego kilkuzdaniowego tekstu. Czasy się jednak zmieniają. Dzisiejsze dzieci, od pierwszych miesięcy życia bombardowane obrazem z ekranu telewizora, komputera czy telefonu komórkowego, inaczej uczą się języka mówionego i pisanego. Dla nich pojedyncze litery tworzą tylko wzory bez znaczeń. Dlatego coraz większą popularność zyskuje w Polsce metoda symultaniczno-sekwencyjna opracowana przez prof. Jagodę Cieszyńską.
Co to takiego?

Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania® prof. Jagody Cieszyńskiej oparta jest na najnowszych badaniach neuropsychologicznych i długoletnich doświadczeniach terapeutycznych i logopedycznych autorki. Metoda polega na nauce globalnego czytania sylab - głoski wprowadzane są tu w sylabach, a nie w izolacji. Zawsze nadawane jest im znaczenie, które ułatwia dziecku proces zapamiętania materiału i przyspiesza naukę czytania (np. obrazek dziewczynki machającej ręką i mówiącej „pa, pa”). Bardzo istotne znaczenie ma fakt, że praca tą metodą przybiera formę zabawy, w której maksymalnie wykorzystywana jest cała aktywność dziecka. Taka wszechstronna stymulacja sprzyja ogólnemu rozwojowi języka i pozwala na szybkie opanowanie czytania ze zrozumieniem.

Jak to się robi?

W swojej metodzie prof. Cieszyńska wykorzystuje m.in. wiedzę o funkcjach obu półkul mózgowych (symultanicznych - prawej półkuli i sekwencyjnych - lewej półkuli). Wszystkie zadania opierające się na pracy półkuli prawej, czyli globalne rozpoznawanie samogłosek, wyrażeń dźwiękonaśladowczych, rzeczowników w mianowniku, mają na celu wzbudzanie motywacji dziecka do nauki czytania oraz przeprowadzane są w taki sposób, aby jak najszybciej przejść do czytania analityczno-sekwencyjnego, lewopółkulowego.
Swoją metodę autorka szczegółowo opisuje w artykułach i opracowaniach naukowych. Specjalnie dla rodziców, nauczycieli i terapeutów stworzyła też serię "Kocham Czytać", gdzie w 18. zeszytach zawarła wiele szczegółowo opisanych ćwiczeń, odpowiednich dla każdego z 5. etapów nauki. Kolejność wprowadzania poszczególnych etapów jest w metodzie prof. Cieszyńskiej dokładnie określona:

Etap I
– Od samogłosek prymarnych do sylaby otwartej
Nauka czytania rozpoczyna się od poznania samogłosek ustnych. Odczytywanie samogłosek angażuje głównie prawą półkulę mózgu, która w sposób symultaniczny, kompleksowy ujmuje obraz graficzny litery. Dzięki wykorzystaniu wizualizacji w umyśle dziecka integruje się obraz, ruch i dźwięk związany z artykulacją danej samogłoski, np. uniesienie rąk do góry, naśladujące obraz litery Y i wydanie dźwięku. Jeśli dziecko opanowało już znajomość samogłosek, wprowadzamy sylaby otwarte, świetnie sprawdzają się tu wyrazy dźwiękonaśladowcze ( MU, BE, UHU, KU KU, itp.). Na tym etapie stopniowo wprowadzamy nowe spółgłoski (zawsze w sylabach, nigdy w izolacji).

Etap II
– Od sylaby otwartej do pierwszych wyrazów
W tym etapie poszerzamy zakres sylab otwartych, wykorzystując nowe spółgłoski, korzystamy także z zestawów samogłoska + sylaba otwarta (np. ANA, ENE). Posługujemy się znanymi już dziecku wyrazami globalnymi oraz wprowadzamy nowe - zbudowane z nowo poznanych sylab.

Etap III
– Czytanie sylab zamkniętych
W trzeciej fazie pracujemy na sylabach otwartych i zamkniętych z poznanymi dotychczas spółgłoskami czyli: p, m, b, l, t, d, f, w, s, z, k, g, j, n. Nowością na tym etapie są sylaby zamknięte, np. LOL, NYK, MUK, itp. Świetnym treningiem jest nauka czytania na pseudowyrazach, np. ASOS, KITUME, które mają charakter abstrakcyjny i uniemożliwiają dziecku zgadywanie.

Etap IV – Czytanie nowych sylab otwartych i zamkniętych
Na tym etapie dziecko zapoznaje się z dwuznakami oraz spółgłoską ł. Oczywiście nadal będą one realizowane w sylabach zamkniętych lub otwartych. Zwiększamy również liczbę wyrazów czytanych globalnie oraz tekstów.

Etap V – Samodzielne czytanie tekstów
Ostatni etap to głównie samodzielne czytanie tekstów, jednak nie oznacza to, że przestajemy pracować na materiale sylabowym. Nadal ćwiczymy czytanie sylab otwartych i zamkniętych, tym razem wprowadzając spółgłoski miękkie oraz samogłoski nosowe.

Ćwiczenia na każdym z pięciu etapów czytania realizowane są według reguły: powtarzanie - rozumienie - nazywanie. Pracę z dzieckiem urozmaica zastosowanie techniki „zamiany ról”, która polega na tym, że najpierw my uczymy dziecko, a potem dziecko uczy nas. Dzieci uwielbiają bawić się w nauczyciela!

Korzyści

Metoda symultaniczno-sekwencyjna oddziałuje na wszystkie procesy związane z nauką czytania, m.in. na pamięć słuchową, analizę i syntezę wzrokową oraz koordynację wzrokowo-ruchową. Istotną rolę odgrywają tutaj ćwiczenia ogólnorozwojowe, które urozmaicają pracę i wspomagają naukę czytania.
Metoda sylabowa wyzwala w dzieciach pozytywne nastawienie do czytania, a w późniejszym okresie życia ułatwia naukę. Czytanie ze zrozumieniem umożliwia dzieciom szybkie wykonywanie zadań szkolnych, dzieci uczą się w ciekawy i przyjemny sposób.
Zaproponowana przez prof. Jagodę Cieszyńską nauka czytania sylabami pozwala nauczyć się czytać nie tylko małym, zdrowym dzieciom, ale także tym niesłyszącym, zagrożonym dysleksją, autystycznym oraz dzieciom z innymi dysfunkcjami rozwoju. Polecana jest także do nauki czytania po polsku dla dzieci dwujęzycznych.

Przydatne linki

Sylaba.info - kompendium wiedzy o wczesnej nauce czytania metodą prof. Cieszyńskiej 
Wydawnictwo Edukacyjne - tu można kupić wszystkie potrzebne podręczniki i zestawy ćwiczeń 
Serwis logopedyczny - wykaz specjalistycznych artykułów do pobrania 
Strona internetowa prof. Jagody Cieszyńskiej