Rozwój USB w przestrzeni Wilna - nowa książka W. Wołkanowskiego - tylko w Wilnotece!


Fragment okładki nowej książki, fot. Wilnoteka.lt
Zgodnie z zapowiedzią mamy wyjątkowy prezent dla naszych czytelników na dobry początek nowego roku: nową książkę Waldemara Wołkanowskiego, przygotowaną w ramach Biblioteki Wilnoteki! "Infrastruktura Uniwersytetu Stefana Batorego w przestrzeni miejskiej Wilna" już jest do pobrania na naszym portalu. Dla znawców i miłośników Grodu Gedymina to bezcenna monografia, ukazująca rozwój "przestrzenny" USB w międzywojennym Wilnie - od przejęcia historycznych budynków dawnej Akademii Wileńskiej po najnowsze gmachy, budowane już w II RP. Dzięki Fundacji "Pomoc Polakom na Wschodzie", która wsparła przygotowanie e-booka ze środków KPRM RP, książkę każdy może pobrać całkiem bezpłatnie!
Od pięciu lat, czyli od chwili wydania I tomu Biblioteki Wilnoteki - "Wileńskiego ABC" cz. I - nieustannie docierały do nas z Litwy, Polski i całego świata pytania o II część tego fascynującego przewodnika. Niestety, różne zawirowania utrudniały pozyskanie środków na wydanie tej książki, jednak w międzyczasie Waldemar Wołkanowski zgromadził także obszerny materiał o nieruchomościach, jakimi dysponowała w Wilnie latach 1919-1939 odrodzona po zaborach Alma Mater Vilnensis, czyli Uniwersytet Stefana Batorego. Z propozycją przygotowania takiej monografii pierwotnie zwrócił się do naszego redakcyjnego kolegi Uniwersytet Mikołaja Kopernika - na stulecie uczelni wileńskiej, która po wojnie dała podstawę tej toruńskiej. Toruński projekt, zakładający wydanie cyklu monografii o USB, w pewnym momencie dopadły jednak kłopoty finansowe i zgromadzone przez Autora materiały zaległy w jego szufladach.

Znając wartość naukową i bogactwo wielu dotąd niepublikowanych materiałów nie mogliśmy pozwolić na to, by taka monografia nie powstała. Przez kilka lat zachęcaliśmy Waldemara, by nie zaprzestawał prac nad tą książką, jednocześnie zabiegając o środki na jej wydanie. W tym roku nasze wspólne starania zwieńczyły się sukcesem - co prawda nie udało się zdobyć pełni środków, niezbędnych do wydania tradycyjnej książki (wciąż poszukujemy sponsorów, którzy mogliby wesprzeć jej druk!), ale przygotowanie elektronicznej wersji "Infrastruktury USB" już jest olbrzymim sukcesem i - mam nadzieję - przyniesie ona do wielu domów radość lepszego poznania Wilna i jego znaczenia dla kultury polskiej.

Gdzie mieściły się Instytut Jędrzeja Śniadeckiego czy Kolegium Czartoryskiego? Kto pamięta o Kolegium Marszałka Piłsudskiego? Gdzie miały swoje siedziby organizacje akademickie, a gdzie mieszkali profesorzy i studenci USB? Historia rozwoju "przestrzennego" Alma Mater Vilnensis w okresie międzywojennym to historia rozwoju samej uczelni. Dzieje USB doczekały już większych i mniejszych opracowań, jednak tyko nieliczni dotychczas wiedzieli, gdzie szukać pamiątek i śladów po tej lub innej aktywności naukowej, społecznej albo kulturalnej, ściśle związanej z kulturą polską Wilna i z historią nauki polskiej pierwszej połowy XX w. Nowa książka z pewnością zachwyci wszystkich przewodników po Wilnie i potomków społeczności USB - dzieci oraz wnuków ówczesnych studentów, pracowników i wykładowców, wszak uniwersytet był nie tylko największym naukowym ośrodkiem, ale i jednym z największych pracodawców przedwojennego Wilna.

"Tworzenie infrastruktury USB, która jest tematem niniejszego opracowania, miało kilka etapów, z których najważniejszy objął okres 1919-1924" - pisze we wstępie Waldemar Wołkanowski. "Była to rzecz istotna, gdyż dotyczyła nie tylko rewindykacji dawnych gmachów Uniwersytetu Wileńskiego, z wyjaśnieniem praw własności (dotyczyło to również dawnych fundacji i zapisów), ale również pozyskania nowych obiektów oraz stworzenia możliwości otrzymania kolejnych budynków w przyszłości. Kolejne etapy wiązały się z adaptacją, rozbudową i remontami przejmowanej infrastruktury, zmianami w ich przeznaczeniu itp. Fazy tych procesów omówione zostały oddzielnie dla każdego z kompleksów bądź pojedynczych budynków, które wchodziły w skład bazy lokalowej uniwersytetu. Uczelnia realizowała te zadania w oparciu o kilka źródeł finansowania, od środków własnych, poprzez dotacje rządowe, po fundacje i darowizny indywidualne. Niezależnie od inwestycji ogólnouczelnianych, każdy z wydziałów składał rokrocznie do senatu wnioski o modernizację bądź powiększanie swojej bazy lokalowej. Objęcie w posiadanie poszczególnych obiektów obarczone było problemami dotyczącymi własności. Pretensje wysuwane przez dawnych, rzeczywistych lub domniemanych właścicieli, były przyczyną konieczności zawierania nowych umów, kompromisów i licznych procesów sądowych, które USB musiał toczyć. Każdy z takich przypadków omówiony został osobno we właściwym podrozdziale."

Zapraszamy do pobrania (kliknij na ten link) i życzymy miłej lektury!

Praca "Infrastruktura Uniwersytetu Stefana Batorego w przestrzeni miejskiej Wilna" powstała w ramach zlecania przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów zadań w zakresie wsparcia Polonii i Polaków za granicą w 2023 roku. Publikacja wyraża jedynie poglądy Autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania niniejszej informacji licencyjnej i wskazania Licencjodawców jako właścicieli praw do utworu. Postanowienia licencji są dostępne pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl"