125 lat temu urodził się Antoni Chruściel „Monter”
125 lat temu urodził się Antoni Chruściel, polski żołnierz, generał brygady Wojska Polskiego, jeden z dowódców w Powstaniu Warszawskim.
Działalność opozycyjną zaczął już w wieku 14 lat jako skaut w Jarosławiu. W 1914 roku wstąpił do Legionu Wschodniego, a następnie do armii austro-węgierskiej. Stamtąd trafił do szkoły oficerskiej i zaczął szybko wspinać się po szczeblach kariery wojskowej.
Jako dobrze wyedukowany dowódca w stopniu podpułkownika objął pieczę nad 82. Syberyjskim Pułkiem Strzelców im. Tadeusza Kościuszki podczas walk obronnych po niemieckiej napaści we wrześniu 1939 roku. Trafił do niewoli niemieckiej, ale zwolniono go z obozu przejściowego w Soldau jeszcze tego samego roku.
Od 1940 roku Chruściel działał w konspiracji pod licznymi pseudonimami: „Monter”, „Nurt”, „Cięciwa”, „Dozorca” czy „Ryż”. Optował za przeprowadzeniem powstania w stolicy. Kiedy wybuchło, formalnie objął dowództwo nad wszystkimi walczącymi po stronie polskiej, choć w rzeczywistości mógł kontrolować jedynie oddziały znajdujące się w obrębie Śródmieścia.
Charakteryzując go mjr Kazimierz Larys, szef Wydziału V (łączności) Komendy Okręgu Warszawskiego AK, mówił: „Wybitny żołnierz, który doskonale rozumiał ciężar odpowiedzialności na swoich barkach. Był pełen entuzjazmu dla powstania i w każdym z oddziałów, którymi on dowodził, również panował ten nastrój i dał się odczuć. Ofiarny jako żołnierz w obliczu niebezpieczeństwa, chodził do pierwszych linii bojowych i miał zawsze kontakty ze swoimi żołnierzami i z dowódcami na poszczególnych odcinkach”. (J. K. Zawodny „Uczestnicy i świadkowie Powstania Warszawskiego. Wywiady”)
Za udział w powstaniu awansowano go do stopnia generała brygady. Pojmany przez Niemców, do zakończenia wojny przebywał w niewoli. Wyzwolili go amerykańscy żołnierze.
W 1946 roku został pozbawiony obywatelstwa polskiego oraz stopnia wojskowego w związku z przepisami ustawy z 1920 roku. Zamieszkał w Waszyngtonie, gdzie przez resztę życia pracował jako tłumacz i prawnik. Przywrócono mu obywatelstwo post mortem dopiero w 1971 roku – Rada Ministrów PRL uchyliła decyzję Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.
28 lipca 2004, w 60. rocznicę Powstania Warszawskiego, do kraju sprowadzono prochy generała i złożono je w Kwaterze Żołnierzy Polski Walczącej na Powązkach w Warszawie.
Na podstawie: PAP, ciekawostkihistoryczne.pl, polskieradio.pl
