Dwory byłej Rzeczypospolitej - w jaszuńskim pałacu

Maciej Rydel, wiceprezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego, zainteresował się dworami częściowo ze względu na swoje pochodzenie - urodził się w roku 1943 w małym dworze swego dziadka. Zdążył, jak mówi. W niespełna dwa lata później komuniści wyrzucili stamtąd jego rodzinę - podobnie jak tysiące innych ziemian.

Stryjecznym dziadkiem Macieja Rydla jest Lucjan Rydel. Wesele tego ostatniego (ślub poety z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną odbył się 20 listopada 1900 roku w Bronowicach pod Krakowem) było prototypem wydarzeń, jakie Stanisław Wyspiański zawarł w najwybitniejszym dramacie polskiej literatury - "Weselu".

Znawca historii polskich dworów emocjonalnie jest związany z "Rydlówką" - dworem swego stryjecznego dziadka, w którym mieści się teraz rodzinne muzeum.

Otwarcie wystawy poprzedził wykład "Dwory, które należy odwiedzić. Muzea w polskich dworach". Ile ich było przed wojną, ile zostało i co się w nich mieści - opowiadał dr M. Rydel.

Przed wojną na terenach Rzeczypospolitej było około 19 tys. dworów i pałaców, z czego około 5 tysięcy - na Kresach. Z tej liczby walory architektoniczno-historyczne, nawiązujące do stanu oryginalnego zachowało 150 dworów i pałaców, czyli mniej niż 1 proc. stanu z roku 1939.  

Dwór polski - odzyskany i przywrócony do życia - znajduje się również na Litwie, w Gaczanach (Gačionys), w rejonie rakiskim. Obecny właściciel Piotr Rosen odbudował go z wielką pieczołowitością. Dwór wygląda teraz tak, jak pozostawił go w 1939 roku jego dziadek - Piotr.

Odbudowany pałac w Jaszunach już od roku działa coraz prężniej - dowodem na to są organizowane tu liczne imprezy i rosnąca popularność tego miejsca. Oficjalne otwarcie odnowionej siedziby dworu odbyło się 12 września ubiegłego roku. Jak mówi dyrektor Zespołu Pałacowo-Dworskiego w Jaszunach Kazimierz Karpicz, w planach na 2017 rok jest trzecia, ostatnia, faza remontu wnętrz. To wyzwanie dość trudne, bo wiąże się z poważnymi kosztami, poszukiwaniem przyzwoitego fortepianu, umeblowaniem pokoi konferencyjnych, remontem oficyny, świrna, porządkowaniem parku. To wielkie prace do wykonania w najbliższym czasie.

Inicjatorem i promotorem odbudowy pałacu Balińskich był mer rejonu solecznickiego Zdzisław Palewicz. Rok, dwa lata, dłużej… nie opuszczał rąk - on sam i jego współpracownicy. A zaczęło się wszystko od marzeń. Mer uściśla: były nie tylko marzenia, ale też determinacja i ogromna praca. Efekt wszyscy widzimy. "Dzisiaj mamy piękny ośrodek kultury, piękny zabytek, który można nazwać - i tak to jest - symbolem polskości, symbolem naszego szacunku do przodków, do wybitnych ludzi, którzy tu mieszkali, którzy swoją pracą sławili naród polski, Wileńszczyznę. Im się to należy. Jest to jednak również miejsce, które potwierdza, że i my dzisiaj, tu mieszkający, Polacy w rejonie solecznickim, potrafimy, że Polak potrafi, że nie zważając na wszystkie perypetie dziejowe, różne zgrzyty polityczne, jesteśmy mocno zorganizowani i wiemy dokąd idziemy" - powiedział dla Wilnoteki mer rejonu solecznickiego Z. Palewicz.

Organizatorzy wystawy "Dwory na terenach byłej Rzeczypospolitej" - Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych (szczególnym orędownikiem był członek tego stowarzyszenia Marek Kubiak), Zespół Pałacowo-Dworski w Jaszunach, Centrum Kultury Samorządu Rejonu Solecznickiego oraz Dom Kultury Polskiej w Wilnie, partnerzy: Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie, Instytut Polski w Wilnie, Samorząd Rejonu Solecznickiego oraz Gaczany - dwór polski na Litwie. 

Projekt objął patronatem europoseł Waldemar Tomaszewski.  

Obszerne informacje o dworach polskich można znaleźć na stronie: dwory-polskie.pl.