Historycy z Uniwersytetu w Białymstoku rozpoczną badania nad pańszczyzną
Projekt „System folwarczno-pańszczyźniany w Rzeczypospolitej i jego zróżnicowanie” potrwa cztery lata. Zagadnieniem zajmie się międzynarodowy zespół badaczy z Uniwersytetu w Białymstoku, a także z Litwy, Ukrainy i Białorusi.
Jak wyjaśnia Piotr Guzowski, jednym z kluczowych miejsc, gdzie występował system folwarczno-pańszczyźniany, na który składało się m.in. osobiste poddaństwo chłopów, praca przymusowa, ograniczone prawo do ziemi, ekonomiczna dominacja folwarku, społeczno-polityczna słabość społeczności chłopskich czy wspieranie systemu pańszczyźnianego przez instytucje państwowe, była Rzeczpospolita Obojga Narodów.
„Jest on opisywany jako klasyczny przykład kraju na wschód od Łaby, charakteryzującego się bezwzględną dominacją systemu `serfdom` (folwarczno-pańszczyźnianego) od końca średniowiecza po drugą połowę XIX wieku. Przez wiele dekad dominowała stereotypowa perspektywa przemożnego wpływu folwarku na wszystkie sfery życia społecznego i ekonomicznego, co w konsekwencji doprowadziło do zacofania oraz upadku państwa. Skutki funkcjonowania wczesnonowożytnego folwarku miały ukształtować relacje społeczne oraz mentalność chłopów i szlachty, a także ich potomków również w kolejnych stuleciach” – powiedział Guzowski.
Dodał, że system miał być jedną z przyczyn trwałości etnicznych animozji, a w poszczególnych regionach przyjmował specyficzne formy.
W ramach badań naukowcy – jak mówił Guzowski – poddadzą „weryfikacji różne hipotezy tłumaczące pojawienie się takich elementów systemu, jak folwark i pańszczyzna (hipotezę militarną, monetarną, rynkową i społeczno-polityczną)”.
Wymienił, że badacze chcą ustalić chronologię wprowadzenia prawnych i ekonomicznych elementów w poszczególnych regionach, ich ewolucję biorąc pod uwagę różny poziom urynkowienia gospodarki i integracji z rynkami międzynarodowymi.
„Ponadto zbadamy poziom efektywności gospodarki folwarcznej na przestrzeni trzystu lat i zidentyfikujemy czynniki, które tę efektywność determinują, w tym czynniki środowiskowe i klimatyczne. Opiszemy zmiany struktury dochodów pańskich oraz ich wpływ na gospodarkę chłopską” – zapowiedział Guzowski.
Te ustalenia mają pozwolić badaczom na stworzenie cyfrowego narzędzia, dzięki któremu będzie można sprawdzić funkcjonowanie systemu pańszczyźnianego w poszczególnych regionach i okresach. Powstanie też strona internetowa, gdzie za pomocą specjalnej aplikacji, będzie można zapoznać się ze zgromadzonymi danymi.
Jak informuje UwB, wyniki projektu będą prezentować na konferencjach naukowych, będą też opublikowane w czasopismach naukowych. Na podstawie tych publikacji ma być w przyszłości przygotowana monografia.
Na podstawie: PAP
