XX-lecie Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich na Litwie
Jan Andrzejewski, 18 sierpnia 2016, 15:53
Autor i współzałożyciel Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich na Litwie, fot. Wilnoteka.lt
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich na Litwie działa już całe 20 lat! Założono je latem 1996 r. z inicjatywy grupy inżynierów, Polaków, społecznie aktywnych i od lat działających na rzecz polskości. Był to okres, gdy na Wileńszczyźnie licznie powstawały polskie stowarzyszenia branżowe, więc inżynierowie także postanowili założyć własny klub, nawiązujący do chlubnej tradycji polskich organizacji technicznych z pierwszej połowy XX w. Jeszcze za cara polscy inżynierowie i technicy należeli do wileńskiej elity, prowadzili aktywną działalność naukową, ale też społeczną i charytatywną.
Jednym z nestorów środowiska technicznego w Wilnie był dziadek prof. Jerzego Niewodniczańskiego z Krakowa - Wiktor Niewodniczański (1872-1929), absolwent Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Petersburskiego i Wydziału Mechanicznego Politechniki Warszawskiej. W 1903 roku, będąc naczelnym dyrektorem budującej się elektrowni w Wilnie razem z kolegami zakłada Kółko Techniczne, a później Stowarzyszenie Inżynierów i Techników. Gdy na fali odwilży po rewolucji 1905 r. nastąpiła pozytywna zmiana stosunku władz carskich do spraw polskich, już w 1906 r. nastąpiła legalizacja organizacji technicznej - została zarejestrowana jako Stowarzyszenie Techników Polskich. W roku 1913 na prezesa Stowarzyszenia wybrano ks. prałata (!) Jana Kurczewskiego.
Po 123 latach niewoli Polska odzyskała niepodległość, ale okupiła to ogromną liczbą ofiar. W rezultacie działań wojennych na terenie Polski zniszczono 240 mostów, 63% dworców, 56% taboru kolejowego, 48% parowozowni. Fabryki były zrujnowane, rolnictwo - zniszczone. Brakowało kadr wykwalifikowanych, siły roboczej, a przede wszystkim - wykształconych inżynierów i techników. Pierwszoplanowym zadaniem był rozwój szkolnictwa technicznego i zawodowego.
W II Rzeczypospolitej działały trzy Politechniki: Warszawska, Lwowska i Gdańska. W Wilnie odrodzono Uniwersytet Stefana Batorego, który nie miał jednak rozwiniętej edukacji technicznej. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników w Wilnie wyszło więc z inicjatywą powołania szkoły technicznej. Później przemianowano ją na Państwową Szkołę Techniczną im. Józefa Piłsudskiego na Holenderni. Szkoła prowadziła nauczanie w języku polskim aż do 1942 roku i nadal działa jako litewskie Kolegium Techniczne.
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników w Wilnie po 17 września 1939 roku nie mogło już funkcjonować legalnie, ale jego członkowie nadal prowadzili aktywną działalność społeczną w podziemiu, uczestniczyli w polskim ruchu oporu, wielu z nich walczyło w szeregach AK. Dopiero prześladowania kolejnych okupantów, powojenne wywózki na Wschód oraz ekspatriacje na Zachód ostatecznie rozproszyły to środowisko, jednak wielu inżynierów polskich z Wilna odbudowywało Polskę po wojnie, a u schyłku życia zaangażowało się w organizację towarzystw kresowych.
Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości 24 czerwca 1996 r. grupa inżynierów i techników (Jan Andrzejewski, Jan Hermanowicz, Ryszard Jaroszewicz, Karol Śnieżko, Jerzy Bogusz, Wiesław Piontek, Michał i Stanisława Runiewiczowie, Konstanty Runiewicz, Kazimierz Charyton i Stanisław Tuczkowski) przygotowała statut nowej organizacji i zgłosiła do rejestracji w Urzędzie m. Wilna. 12 sierpnia tegoż 1996 roku Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich na Litwie (STIPL) zostało zarejestrowane - pierwszym prezesem wybrano inż. Jana Andrzejewskiego, wiceprezesami zostali inż. Jan Hermanowicz oraz inż. Karol Śnieżko, skarbnikiem Wiesław Piontek, a sekretarzem odpowiedzialnym - dr inż. Zenon Bohdanowicz.
W II Rzeczypospolitej działały trzy Politechniki: Warszawska, Lwowska i Gdańska. W Wilnie odrodzono Uniwersytet Stefana Batorego, który nie miał jednak rozwiniętej edukacji technicznej. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników w Wilnie wyszło więc z inicjatywą powołania szkoły technicznej. Później przemianowano ją na Państwową Szkołę Techniczną im. Józefa Piłsudskiego na Holenderni. Szkoła prowadziła nauczanie w języku polskim aż do 1942 roku i nadal działa jako litewskie Kolegium Techniczne.
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników w Wilnie po 17 września 1939 roku nie mogło już funkcjonować legalnie, ale jego członkowie nadal prowadzili aktywną działalność społeczną w podziemiu, uczestniczyli w polskim ruchu oporu, wielu z nich walczyło w szeregach AK. Dopiero prześladowania kolejnych okupantów, powojenne wywózki na Wschód oraz ekspatriacje na Zachód ostatecznie rozproszyły to środowisko, jednak wielu inżynierów polskich z Wilna odbudowywało Polskę po wojnie, a u schyłku życia zaangażowało się w organizację towarzystw kresowych.
Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości 24 czerwca 1996 r. grupa inżynierów i techników (Jan Andrzejewski, Jan Hermanowicz, Ryszard Jaroszewicz, Karol Śnieżko, Jerzy Bogusz, Wiesław Piontek, Michał i Stanisława Runiewiczowie, Konstanty Runiewicz, Kazimierz Charyton i Stanisław Tuczkowski) przygotowała statut nowej organizacji i zgłosiła do rejestracji w Urzędzie m. Wilna. 12 sierpnia tegoż 1996 roku Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich na Litwie (STIPL) zostało zarejestrowane - pierwszym prezesem wybrano inż. Jana Andrzejewskiego, wiceprezesami zostali inż. Jan Hermanowicz oraz inż. Karol Śnieżko, skarbnikiem Wiesław Piontek, a sekretarzem odpowiedzialnym - dr inż. Zenon Bohdanowicz.
W październiku 2005 roku Stowarzyszenie zostało przyjęte do Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych. Obecnie prezesem stowarzyszenia jest inż. Jerzy Mozyro, przy STIPL działa Zrzeszenie Inżynierów Sanitarno-Budowlanych (prezes inż. Jan Andrzejewski). Jeszcze 14 października 1989 r. odbył się założycielski zjazd Związku Inżynierów Litwy w Wilnie, gdzie wybrano na prezesa dr inż. Donaldasa Zanevičiusa, a 1 lutego 2006 roku wiceprezesem ogólnolitewskiej organizacji został m.in. Jan Andrzejewski.
Jan Andrzejewski w swoim "domowym muzeum", fot. wilnoteka.lt
Z historii Stowarzyszenia:
Prezesi
Prezesi
Inż. Jan Andrzejewski - 3 kadencje
Inż. Jan Hermanowicz - 1 kadencja
Inż. Wiesław Piontek - 2 kadencje
Inż. Józef Wasilewski - 1 kadencja
Inż. Jerzy Mozyro - 1 kadencja
Inż. Robert Niewiadomski (od 2013 r.)
Z inicjatywy inż. Zygmunta Klonowskiego jest organizowany także konkurs wśród inżynierów, plebiscyt na "Inżyniera Roku"
Tytuł "Inżyniera Roku" dotychczas otrzymali:
2006 r. - mgr inż. Mieczysław Buzan
2007 r. - dr inż. Wioletta Czepanko
2008 r. - dr inż. Piotr Stoszkun
2009 r. - prof. dr inż. Tadeusz Łozowski
2010 r. - mgr inż. Robert Niewiadomski
2010 r. - mgr inż. Robert Niewiadomski
2011 r. - dr inż. Zenon Bohdanowicz
2013 r. - mgr inż. Jan Andrzejewski
2016 r. - prof. inż. Leon Ustinowicz
Działalność Stowarzyszenia wzorowaliśmy na przykładach przedwojennych, jak również korzystaliśmy z rad i doświadczeń naszych zaprzyjaźnionych, pokrewnych organizacji w Polsce oraz na Zachodzie (w Austrii, Niemczech, Francji, USA). Zostały podpisane liczne umowy o współpracy, między innymi z Polskim Zrzeszeniem Inżynierów i Techników Sanitarnych w Warszawie, Polskim Związkiem Inżynierów Budowlanym, Firmą Budowlaną "TAPKAPI", Stowarzyszeniem Inżynierów Mechaników Oddział Warszawski, Polskim Związkiem Inżynierów i Techników Budownictwa, Sanitarnych, Komunikacji i Rolnictwa w Słupsku, Stowarzyszeniem Elektryków Polskich w Warszawie, Polskim Stowarzyszeniem Komunikacji w Warszawie oraz innymi stowarzyszeniami i oddzielnymi firmami.
Konferencje, sympozja, narady techniczne, wyjazdy studyjne:
1. Sympozjum "Ochrona środowiska"
2. Sympozjum rolnicze
3. Sympozjum budowlane
4. Sympozjum mechaniczne
5. Wyjazd studyjny "Agroturystyka"
6. Sympozjum komunikacyjne
7. Konferencja energetyczna
8. Sympozjum "Odnawialne źródła energii"
9. Sympozjum "Energetyka atomowa" - wyjazd do Wisagini.
10. IV Sympozjum "Polacy Razem" - pod tytułem "Polska myśl techniczna w Unii Europejskiej".
Propozycja zorganizowania tego ostatniego i największego, międzynarodowego sympozjum padła w 1999 roku na II Sympozjum Federacji NOT w Warszawie. Powstał komitet organizacyjny w składzie:
Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego - inż. Jan Andrzejewski, prezes Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarno-Budowlanych w Wilnie i wiceprezes Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich na Litwie. Członkowie komitetu - mgr inż. Artur Ludkowski, dyrektor Domu Kultury Polskiej w Wilnie, dr inż. Wojciech Ratyński i mgr inż. Ewa Mańkiewicz-Cudny - kierownictwo Federacji NOT w Warszawie.
Komitet Honorowy: Longin Pastusiak - marszałek Senatu RP, Krystyna Danielak - wicemarszałek Senatu RP, Andrzej Stelmachowski - przewodniczący Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", Jerzy Bahr - ambasador RP na Litwie, Bożena Brooker - sekretarz generalny Europejskiej Federacji Polonijnych SNT, Andrzej Drzewiecki - prezes SIP w Kanadzie, Andrzej Farniak - prezes SIP w Wielkiej Brytanii, Grzegorz Lipowski - wiceprezes FSNT-NOT, Ryszard Paruszewski - sekretarz generalny PZITS, Janusz Ptak - prezes SIP we Francji, Kazimierz Wawrzyniak - sekretarz generalny FSNT-NOT, Donaldas Zanevičius - prezes Związku Inżynierów Litwy.
Na Sympozjum przybyło ponad 200 delegatów z Litwy, Polski, Białorusi, USA, Kanady, Niemiec, Francji i innych krajów, gdzie są polskie organizacje techniczne. Najliczniejsza grupa delegatów przyjechała z Łodzi i ze Słupska.
Należy wspomnieć i z całego serca podziękować organizacjom pokrewnym w Polsce za bezinteresowną pomoc i przysyłanie nieodpłatnie naukowo-technicznych czasopism, jak np. "Przegląd Techniczny", "W-E", "Spektrum", "Budownictwo", "Gaz i Woda", "Drogownictwo", "Komunikacja" i wiele innych wydań, które otrzymujemy regularnie na adres Stowarzyszenia. Dziękujemy również paniom Ewie Mańkiewicz-Cudnej, Krystynie Popiel, Irenie Fober, Dorocie Mańkowskiej, panom Jerzemu Pszczole, Ryszardowi Marcińczakowi, Eugeniuszowi Rylowi, Ryszardowi Warchulskiemu, Tadeuszowi Malinowskiemu z Bełchatowa, pierwszemu dyrektorowi DKP Markowi Pakule, prezesowi Związku Inżynierów Litwy dr Donaldasowi Zanevičiusowi. Z całą powagą i szacunkiem należy podziękować całej obecnej dyrekcji i personelowi DKP. Jak również św. pamięci prof. Markowi Romanowi, mgr inż. Ryszardowi Paruszewskiemu - cześć ich pamięci!
Początkowo Stowarzyszenie zarejestrowano na adres prywatny, otrzymaliśmy zgodę rodziny Bohdanowiczów i dokonano rejestracji na adres: Wilno, ul. Taikos 121 m. 8. Po kilku miesiącach zawalczyliśmy o własne lokum w przetargu - udało się wygrać i mieliśmy pierwszą siedzibę przy ul. Moniuszki 10-29. Działaliśmy w tym lokalu przez 5 lat, w tym czasie wybudowano Dom Kultury Polskiej w Wilnie i otrzymaliśmy nową siedzibę w pok. 206, gdzie jesteśmy po dzień dzisiejszy.
Jan Andrzejewski
Materiał nadesłany. Publikacja bez skrótów i redakcji
