Do prezydencji węgierskiej w sprawie mniejszości narodowych

Polacy zamieszkali na Litwie od stuleci stanowią obecnie 235 tysięczną mniejszość - 6,7 % ludności Litwy, w tym 18.5% ludności stolicy - Wilna. Na otaczających Wilno obszarach stanowią bezwzględną większość.

Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości szowinistyczne (nacjonalistyczne) władze państwowe utrudniały ludności polskiej zachowanie tożsamości narodowej i kulturalnej oraz drastycznie ograniczały możliwość korzystania z praw obywatelskich przysługujących mniejszościom narodowym, także tych, które zostały zagwarantowane w litewskiej ustawie o mniejszościach narodowych oraz w dwóch podpisanych i ratyfikowanych umowach międzynarodowych – Traktacie między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy oraz Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych. Mimo upływu wielu lat obowiązywania tych regulacji, prawa i możliwości polskiej mniejszości narodowej na Litwie pozostają w rażącej sprzeczności z duchem i literą Traktatu i Konwencji oraz z obowiązującą w krajach Europy praktyką. Pragniemy w szczególności zwrócić uwagę na takie działania lub zaniechania władz litewskich, jak:

1. w kwestiach własnościowych:

- sabotowanie zwrotu ziemi Polakom w okolicach Wilna i w samym Wilnie - np.: w Rejonie Wileńskim zwrócono polskim autochtonom ok. 50% należnej ziemi, pozostałe "zwrócone" grunty należne polskiej mniejszości przekazano litewskim przybyszom z głębi Litwy, zaś w samym Wilnie oddano tylko kilkanaście procent;

- prowadzenie przez państwo litewskie kolonizacji polegającej na nie zwracaniu ziemi prawowitym właścicielom, lecz przekazywanie jej osadnikom z innych obszarów Litwy (w zamian za pozostawioną tam ziemię), co z jest jawną grabieżą własności. Skala tego procederu jest utajniona przez właściwe instancje Republiki Litewskiej;

Działania powyższe powodują zmiany składu narodowościowego na obszarach zamieszkałych przez polską mniejszość narodową, co stanowi naruszenie art. 12 Konwencji Ramowej, a ponadto są sprzeczne z art.15 Traktatu polsko-litewskiego, zgodnie z którym obie strony zobowiązują się, że „powstrzymają się od jakichkolwiek działań mogących doprowadzić do asymilacji członków mniejszości narodowej wbrew ich woli oraz zgodnie ze standardami międzynarodowymi powstrzymają się od działań, które prowadziłyby do zmian narodowościowych na obszarach zamieszkałych przez mniejszości narodowe”.

2. w kwestii praw publicznych:

- ograniczanie w prawach wyborczych poprzez wprowadzenie i utrzymywanie progu wyborczego dla organizacji politycznych mniejszości;

- sądowe i urzędowe szykany i zakazy wobec samorządów dopuszczających język polski do używania w życiu publicznym, w szczególności umieszczających na swoim terenie obok litewskich nazwy polskie (np. miejscowości, ulic);

- sądowe i urzędowe szykany i zakazy wobec osób prywatnych umieszczających na swojej własności obok litewskich nazwy polskie (np. szyldy sklepowe, trasy autobusów komunikacji publicznej);

- pozbawianie Polaków praw do własnych nazwisk, poprzez narzucanie ich pisowni zgodnie z ortografią litewską. Działania powyższe: - ograniczają prawa wyborcze Polaków jako mniejszości narodowej (naruszenia art. 4.2 Konwencji Ramowej oraz art. 14 Traktatu Polsko-Litewskiego;

- uniemożliwiają publiczne używanie języka polskiego na obszarach, gdzie Polacy stanowią większość ludności (naruszenia art. 10, 11.2 i 11.3 Konwencji Ramowej oraz art. 14 i 15 Traktatu Polsko-Litewskiego).

- uniemożliwiają zapisywanie imion i nazwisk Polaków w oficjalnych dokumentach zgodnie z polską pisownią (naruszenia art. 11.1 Konwencji Ramowej oraz art. 14 Traktatu Polsko-Litewskiego).

3. w kwestiach oświatowych:

- dyskryminacja, podlegającego samorządom, szkolnictwa z polskim językiem nauczania polegająca na niedostatecznym finansowaniu nie uwzględniającym wyższych kosztów kształcenia mniejszości; braku wielu podręczników w języku polskim oraz utrudnieniach w otwieraniu nowych klas;

- tworzenie, wyłącznie na obszarach na których Polacy stanowią większość mieszkańców, alternatywnego, państwowego szkolnictwa litewskiego, ekstrafinasowanego i nastawionego na lituanizacje polskiej młodzieży;

- przyjęcie pod koniec marca b.r. przez władze litewskie, oprotestowanej przez społeczność polską na Litwie, reformy oświaty, której skutkiem będzie likwidacja znacznej części polskich szkól oraz ograniczenie języka polskiego w nauczaniu w polskich szkołach.

Działania takie są sprzeczne z Traktatem polsko-litewskim, zgodnie z którym obie strony zobowiązują się zapewnić mniejszościom prawo do „uczenia się w języku swojej mniejszości narodowej i pobierania nauki w tym języku” (art.14) oraz „zakładania i utrzymywania własnych instytucji (...) oświatowych, w tym szkół wszystkich szczebli” (art.14), a także deklarują, że „zapewnią odpowiednie możliwości nauczania języka mniejszości narodowej i pobierania nauk w tym języku” (art.15) i „będą podejmować niezbędne środki dotyczące ochrony tożsamości mniejszości narodowych po należytej konsultacji” (art.15). Naruszają one także artykuły 12.3, 14.1 i 14.2 Konwencji Ramowej.

Dyskryminację ludności polskiej ułatwia fakt, że w roku 2010 przestała obowiązywać ustawa o mniejszościach narodowych, wprawdzie naruszana przez litewskie władze, ale stanowiąca standardowe prawo wewnętrzne, do którego Polacy mogli się odwoływać.

Ponadto elity polityczne, kulturalne i społeczne Litwy prowadzą ciągłą politykę poniżania Polaków obywateli Litwy oraz podsycania konfliktów narodowościowych poprzez szowinistyczną i oszczerczą agresywną propagandę w mediach, wystąpieniach i wypowiedziach publicznych oraz, co szczególnie groźne, w programach nauczania szkoły litewskojęzycznej. Oskarża się Polaków o nastawienie antylitewskie, antypaństwowe i prosowieckie. Głosi się tezy o ludobójstwie dokonanym na Litwinach podczas polskiej okupacji Wileńszczyzny w latach 1920 – 1939. Oskarża się walczącą z nazistowskimi Niemcami polską partyzancką Armię Krajową o kolaborację i mordowanie Litwinów.

Odmawia się Polakom prawa do polskiej identyfikacji narodowej, głosząc tezy o tym, że są spolonizowanymi Litwinami, których trzeba przywrócić litewskości nawet wbrew ich woli, zaś język, którym się posługują, nie jest dialektem języka polskiego lecz białoruskiego. Kwestionuje się prawomocność i wiarygodność reprezentantów ludności polskiej, mimo że ich mandat został potwierdzony w ostatnich wyborach. Przeprowadza się natomiast pseudokonsultacje, powołując się na aprobatywne zdanie anonimowych, przypadkowych i niereprezentatywnych rozmówców. Ignoruje się głos polskiej społeczności, która zgromadziła ponad 60 tys. podpisów (na 235 tys. Polaków na Litwie łącznie z niemowlakami) w proteście przeciwko reformie oświaty. Te, i podobne, działania dowodzą dyskryminacji mniejszości polskiej.

Jest pożałowania godne, że powyżej opisane praktyki stosuje państwo będące członkiem Unii Europejskiej. Wzywamy władze Unii (Parlament i Komisję Europejską), za pośrednictwem Prezydencji Węgierskiej, by skutecznie przeciwstawiły się nieprzestrzeganiu standardów europejskich w dziedzinie praw człowieka, w tym mniejszości narodowych, przez członka Unii Europejskiej – Litwę.

Młodzi Demokraci
koło w Łodzi
sekretarz Marcin Remier

Na podstawie: Stowarzyszenie Memoriae Fidelis