180. rocznica urodzin legendarnej Heleny Modrzejewskiej
Wilnoteka.lt, 12 października 2020, 11:55
Helena Modrzejewska w roli tytułowej w sztuce „Barbara Radziwiłłówna”, 1865, fot. pl.wikipedia.org
Helena Modrzejewska – królowa polskich scen, jedyna polska aktorka w historii, która zrobiła tak oszałamiającą światową karierę. Była jedną z najbardziej pracowitych gwiazd przełomu XIX i XX wieku. Występowała na scenie przez 46 lat, grała w ponad 300 różnych miastach na świecie, w sumie odegrała ponad 6 tysięcy przedstawień po polsku i po angielsku, wcielając się w ponad 300 postaci. Najwięcej grała na scenach warszawskich oraz nowojorskich.
Helena Jadwiga Modrzejewska z domu Misel urodziła się 12 października 1840 r. w Krakowie jako nieślubne dziecko Józefy Bendy, wdowy po bogatym kupcu. Uczyła się w szkole klasztornej, jako podlotek zaczytywała się w Schillerze i Szekspirze.
W rozpoczęciu kariery 20-letniej Helenie pomógł starszy od niej o kilkanaście lat przyjaciel domu Gustaw Zimajer, pierwsza wielka miłość aktorki, ojciec dwójki jej dzieci. Ślub nie wchodził w grę, ponieważ Zimajer był już żonaty.
Zimajer organizował trupę teatralną, w której Helena występowała pod pseudonimem Modrzejewska wymyślonym przez jednego z aktorów. Prasa lokalna niemal od razu uznała ją za wielki talent. Celem Heleny był Lwów, tam podpisała pierwszy kontrakt teatralny. Jednak jej ambicje – od początku bardzo duże – sięgały scen Krakowa i Warszawy. Grając na krakowskich scenach była już świadomą swego potencjału, wyrobioną artystką.
Wielki debiut Heleny – już jako żony szlachcica Karola Chłapkowskiego na scenie rządowego Teatru Wielkiego okazał się spektakularnym sukcesem. Modrzejewska zdobyła Warszawę m.in. rolami Adrianny Lecouvreur, Anieli w „Ślubach panieńskich” czy Marii Stuart.
W Warszawie wielbiono Modrzejewską, ale miała już ona plan wyprawy do Stanów Zjednoczonych. W 1876 roku decyzja zapadła – Modrzejewska, jej mąż i syn oraz grupka bliskich przyjaciół m.in. Julian Sypniewski, Łucjan Paprockim oraz Henryk Sienkiewicz wyemigrowali do Kalifornii, gdzie osiedlili się na farmie i rozpoczęli żywot osadników.
Po trzech miesiącach ciężkiej pracy nad akcentem Helena zadebiutowała na scenie California Theatre jako Helena Modjeska. W grudniu 1877 roku rozpoczęła występy w Nowym Jorku.
W kolejnych latach Helena odniosła spektakularne sukcesy na scenach Bostonu, Filadelfii i innych amerykańskich miast. W Ameryce wybuchła szalona moda: damskie stroje, słodycze, parasolki, kapelusze, nawet potrawy w restauracjach zaczęto nazywać à la Modjeska. Helena postawiła sobie za cel podbicie Londynu i udało się jej to w 1881 roku – zagrała w sztuce Szekspira na londyńskiej scenie.
Wielka sława i pieniądze w przypadku Modrzejewskiej nigdy nie sprawiły, iż zaczęła wystawnie żyć. Była osobą bardzo racjonalną, skromną, skupioną na trudnych, coraz to nowych, zawsze jednak osiągalnych aspiracjach.
Pomimo nieustających występów w Ameryce, Modrzejewska odwiedzała też polskie miasta: Lwów, Kraków i Warszawę. Przy licznych okazjach ujawniała postawę patriotyczną. Po odczycie na temat sytuacji Polek na kongresie kobiet w Chicago w 1883 r. władze carskie wydały ukaz zakazujący wjazdu Modrzejewskiej do Rosji, z tego względu nie mogła już więcej odwiedzić Warszawy. W 1883 r. aktorka przyjęła obywatelstwo amerykańskie.
Zmarła 8 kwietnia 1909 roku w domu na Bay Island w Kalifornii. Pogrzeb odbył się w Los Angeles, a następnie, zgodnie z ostatnią wolą Modrzejewskiej, jej szczątki przeniesiono na cmentarz Rakowicki w Krakowie.
Na podstawie: niezlasztuka.net, biografia24.pl, dzieje.pl
