Gość

Wilno. Jest rok 1991. Noc z 12 na 13 stycznia. Tysiące osób zebrało się przy sejmie, budynku litewskiego radia i telewizji oraz wieży telewizyjnej. Zebrali się, by nie dopuścić do zajęcia strategicznych obiektów przez siły sowieckie. Wśród manifestantów przed budynkiem parlamentu jest Henryk Kratkowski.

Polak na stanowisku wicemera Wilna stanowi zagrożenie dla Litwy. Taką mniej więcej wymowę miało wystąpienie jednego z radnych miasta Wilna podczas niedawnych wyborów nowego mera i wicemera – Jarosława Kamińskiego. Co prawda w rozmowie z „Wilnoteką” Audrius Rudys uściślił, że pretensje ma nie do Polaków, lecz do Akcji Wyborczej Polaków na Litwie i jej przedstawicieli, niemniej nie sprecyzował, jaką szkodę uczynił Wilnu czy Litwie w trakcie półtora roku swoich rządów wicemer Artur Ludkowski. Gdy Ludkowski był wybierany, Rudys podobnie protestował.

Tegoroczna jesień na Wileńszczyźnie jak nigdy obfituje w uroczystości jubileuszowe: dostojny jubileusz parafii w Wojdatach, półwiecze Polskiego Studia Teatralnego w Wilnie, młodzieńcze święto "Strumyka" w Kolonii Wileńskiej. Swoje 55. urodziny obchodzi też Artystyczny Zespół Pieśni i Tańca "Wilia".

W deszczowy październikowy dzień wybraliśmy się na wileńską Rossę w towarzystwie pani Alicji Klimaszewskiej, prezes Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą. Spacer był pretekstem do rozmowy o tegorocznej akcji "Światełko pamięci lub kwiatek dla Rossy". Rozmowy o tym, jak jedni cmentarz niszczą i profanują, a inni próbują ocalić niszczejące pomniki przed wandalami i zgubnym działaniem czasu. O tym, że komitet stara się sprostać wymogom współczesności, czego dowodem jest działająca od niedawna strona internetowa www.rossa.lt. O tym wreszcie, jak ważne miejsce ta narodowa nekropolia zajmuje w sercach wilnian.

Ile będą musieli płacić sklepikarze-Polacy z Wileńszczyzny za polski napis "sklep spożywczy" widniejący obok litewskiego "parduotuvė"? Na wstępie - 450 Lt. Litewska Inspekcja Języka Państwowego otwiera nowy etap walki z polskimi napisami. Po tabliczkach z nazwami ulic i trasami autobusów czas na wywieszki handlowe - komisja przypuszcza atak na "sklep spożywczy" w podwileńskich Awiżeniach. Aż strach pomyśleć, co czeka Wilnius, gdy mieszkańcy tych okolic zaczną uprawiać braški zamiast truskawek...

W Wilnie rozpoczął się jubileuszowy X Tydzień Filmu Polskiego. Tradycyjnie w ramach festiwalu na litewskie ekrany trafią najlepsze polskie filmy ostatnich lat, uznane przez widzów i dostrzeżone przez krytyków filmowych. A jednak jubileuszowy przegląd polskiego kina niesie ze sobą wiele zmian.

Mija 90 lat od pierwszych strzałów w bitwie na przedpolach Warszawy. W bitwie okrzykniętej przez znawców wojskowości i historii na całym świecie Cudem nad Wisłą. Bitwie, od której zależał także los Litwy. Jak dziś w naszym kraju postrzegane jest historyczne zwycięstwo polskiego oręża w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku?

"Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym" - głosi p. 2 Art. 6 Konstytucji RP. Realizacją tego konstytucyjnego obowiązku, w nawiązaniu do tradycji okresu międzywojennego, zajmuje się odrodzony w 1989 r. Senat RP. Z budżetu Kancelarii Senatu pochodzi większość funduszy, które państwo polskie przeznacza na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą. O tym, jaka jest obecnie pomoc Macierzy Polakom na Litwie, w jakim kierunku zmierza i jakie są jej priorytety, rozmawiamy z gośćmi Studia "Wilnoteki" - Łukaszem Abgarowiczem, senatorem RP, zastępcą przewodniczącego senackiej Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą oraz z Arturem Kozłowskim, dyrektorem Biura Polonijnego Kancelarii Senatu RP.

Wśród Polaków na Litwie nie brakuje godnych kontynuatorów pięknych tradycji lotniczych Wileńszczyzny, następców Franciszka Żwirki czy Tadeusza Góry. Ale tylko jeden z nich zrealizował aż dwa marzenia - dziecięce i "amerykańskie". Nie tylko lata i ma własny samolot, ale i... własne lotnisko. Jedno z nielicznych na Litwie.